The following text is work in progress on Apuleius' commentary on Aristotle's Perihermaneias. The commentary is attributed to Apuleius of Madaura, a second century Roman writer, born in Numidia, Africa. He is well known for his novel The Golden Ass, a satirical fantasy that contains the story of Cupid and Psyche.

The Latin text is based on the edition by by Moreschini (Teubner 1991, 189-215), downloaded from Peter King's excellent website. I am in the process of matching it to an electronic version of a text from the Schoenberg collection (see here, a manuscript from the great abbey of Fleury, from around the tenth century. The manuscript is also of extreme rarity and fact survives in only two other manuscripts from the abbey, one of the early ninth century (Orléans ms. 277, pp. 1-55) and the other of around the year 1000 (B.N. ms. Lat. 6638). Schoenberg says that 'Probably these two represent the exemplar and a copy of the present manuscript'. For details of the manuscript itself, see here.

So far (May 2007) I have paginated the text (using the Moreschini edition as a guide) in line with the manuscript, inserted line breaks in the right place, and put links to the right pages in the Schoenberg collection. Next, I will correct the considerable differences between the two versions, and to translate the Latin.

I have have not read the Latin carefully yet, but of interest already are the many references in the logical examples to Apuleius himself, the diagram of the famous 'square of opposition', which I have reproduced as an image from the Schoenberg manuscript, and that two quantities of the proposition are called 'dedicativum' (for the affirmative) and 'abdicativum' for the negative. Which reflects Aristotle better, since he says that affirmative is supposed to affirm the predicate 'of' (Latin de) the subject, and the negative to deny the predicate 'from' (Latin ab) the subject.

Edward Buckner
London, May 2007

References
Apuleius Platonici Madaurensis, opera quae supersunt tom. III, De philosophia libri, ed. Claudio Moreschini, Stuttgart: Teubner 1991, pp.189-215.

INCIPIUNT PERIERMENIAE APULEI

53V

[01] [189] Studium sapientiae, quod {quam} philosophiam vocamus, plerisque videtur tres species seu partes
habere, Naturalem, moralem et de qua nunc dicere proposui rationalem, qua continetur ars disse
rendi. Sed cum disseramus oratione, cuius variae species sunt, ut imperandi, mandandi, succen
dendi, optandi, fovendi, irascendi, odiendi, invidendi, favendi, miserandi, admirandi,
contemnendi, obiurgandi, poenitendi, deplorandi. Tum voluptatem afferendi tum metum incutiendi,
in quibus oratoris excellentis est lata anguste, angusta late, vulgata decenter, nova usitate, usitata
nove, extenuare magna, maxima [190] e minimis posse efficere aliaque id genus plurima. Est
una inter has ad propositum [potissima] {promtissima} quae pronuntiabilis appellatur, absolutam sententiam comprehendens,
sola ex omnibus veritati aut falsitati obnoxia, quam vocat sergius effatum, Varro proloquium, Cicero
enuntiatum, graeci protasin tum axioma. Ego verbum e verbo tum protensionem, tum rogamentum, familiarius
tamen dicetur propositio. [02] Propositionum igitur perinde ut ipsarum conclusionum, duae species: altera praedicativa
quae etiam simplex est, Ut si dicamus qui regnat, beatus est. Altera substitutiva vel conditionalis, quae iam composita est,
ut si aias, qui regnat, si sapit, beatus est. Substituis enim conditionem, qua, nisi sapiens est, non sit beatus. Nos
nunc de praedicativa dicemus, quia natura prior est ac velut elementum substitutivae. [03] Sunt et aliae differentiae, quan
titatis ac qualitatis. Quantitatis quidem, quod aliae universales sunt, ut omne spirans vivit. Aliae particulares, ut
quaedam animalia non spirant. Aliae indefinitae, ut animal spirat. Non enim definit, utrum omne an aliquod,

54R
sed tamen pro particulari semper valet, quia tutius est id ex incerto accipere, [191] quod minus est. Qualitatis autem quod
aliae dedicativae sunt, quae dedicant aliquid de quopiam, ut, Virtus bonum est dedicat enim virtuti inesse bonitatem,
aliae abdicativae, quae abdicant aliquid de quopiam, ut: Voluptas non est bonum abdicat enim voluptati inesse
bonitatem. At Stoici hanc quoque dedicativam putant, cum inquiunt: Evenit cuidam voluptati bonum non esse
ergo dedicat, quid euenerit ei, id est, quid sit. Idcirco dedicativa, inquiunt, est, quia ei, in quo negavit esse, dedicat id, quod non vi
detur esse. Solum autem abdicativum vocant, cui negativa particula praeponitur. Verum hi quidem cum in aliis tum
in hac re vincuntur, si qui ita rogaverit, Quod nullam substantiam habet, non est cogentur enim secundum quod dicunt confiteri
esse, quod non est, quod nullam substantiam habet. [04] Caeterum propositio, ut ait in Theaeteto Plato, duabus paucissimis orationis
partibus constat, nomino et verbo, ut, Apuleius disserit quod aut verum aut falsum est et ideo propositio est. Unde quidam rati sunt has
duas solas orationis esse partes, quod ex his solis fieri possit perfecta oratio, [192] id est, quod abunde sententiam comprehendant.
Adverbia autem et pronomina et participia et coninuctiones et id genus caetera, quae grammatici numerant, non magis partes orationis
esse quam navium aplustria et hominum pilos aut certe in universa compage orationis vice clauorum et picis
et glutinis deputanda. Porro ex duabus praedictis partibus altera subiectiva nominatur velut subdita, ut, Apuleius
altera declarativa ut, Disserit Non disserit declarat enim quid faciat Apuleius. Licet autem eadem vi manen
te utramuis partem in plura verba protendere, ut si pro "Apuleio" dicas "philosophum Platonicum Madaurensem",
item pro "disserendo" dicas eum "uti oratione". Plerumque autem subiectiva minor est, declarativa maior et non
hanc modo sed alias quoque subiectivas comprehendens, non enim solus Apuleius disserit sed et alii plurimi, qui sub eadem de
claratione possunt contineri, nisi forte proprium cuiuspiam de eo declaretur, ut si dicas, Qui equus est, hinnibile est at pro
prium est equi hinnire. Et idcirco in his propriis par est declarativa, par subdita. Ac non ut in caeteris maior, quippe
cum eadem possit mutata vice subdita fieri et, quam prius habuerit subditam, nunc habere sui declarativam, ut
si verso ordine ita dicas, Quod hinnibile est, equus est. At non itidem, ubi impares partes, convertere vices possis. Non enim,
quia verum est omnem hominem animal esse, idcirco, si convertas, verum erit omne animal hominem [193] esse. Neque enim ut proprium est
equi hinnibile, ita proprium est homini animal esse, cum sint animalia alia innumera. Agnoscitur hic de pluribus

54V
declarativa, licet converso ordine rogamentum proponatur, primo, quod plura comprehendere potest declarativa
quam subdita, dehinc, quod nunquam vocabulo sed semper verbo terminatur, quo praecipue etiam in illis proprieta
tibus a pari subiectiva discernitur. Id etiam pro similitudine tenendum est, quia, ut sunt propositiones
definitae et indefinitae, ita etiam constat particulas tam subiectivas quam declarativas partim
definitas esse, ut, homo animal, partim indefinitas, ut, non homo, non animal. Non enim definiunt, quid
sit, cum hoc non sit, sed tantum ostendunt aliud praeter hoc esse. [05] Nunc dicendum est quemadmodum quattuor illae
propositiones inter se affectae sint, quas non ab re est in quadrata formula spectare. Sunt igitur in superiore linea,
ut infra scriptum est, universalis dedicativa et abdicativa, ut, Omnis voluptas bonum est, Omnis volup
tas bonum non est, dicanturque hae inter se incongruae. Item in inferiore linea sub utraque particulares
subnotentur, Quaedam voluptas bonum est, Quaedam non est bonum. Dicanturque inter se hae subpares. Deinde
obliquae ducantur lineae angulares, altera pertingens ab universali dedicativa
[194] [ad particularem abdicativam, altera a particulari dedicativa] ad universalem abdicativam;
quae inter se et quantitate et qualitate contrariae alterutrae nominentur, quod iam necesse est alterutram veram esse, quae
dicitur perfecta pugna et integra. A{u}t inter subpares et incongruas pugna dividua est, quod incongruae nunquam
quidem fiunt simul verae, interdum tamen simul mentiuntur. Subpares autem mutata vice nunquam quidem
simul mentiuntur, interdum tamen simul verae fiunt. Et ideo utriusuis harum revictio confirmat
[alteram], non tamen et utriusuis confirmatio revincit alteram. De incongruis qui utramuis posuit, utique alteram tollit,
non tamen mutata vice qui utramuis tollit, utique alteram ponit. Enimuero de alterutris qui utramuis
comprobat, utique alteram refutat, qui utramuis tollit, utique alteram comprobat. Caeterum universalis utravis particularem suam
comprobata utique confirmat, revicta non utique infirmat. Particularis autem versa vice univer
salem suam revicta utique infirmat, probata non utique confirmat. Haec omnia ita [195] esse, ut dicimus, ex
ipsis propositionibus facile ostenditur infra scriptis.

55R
Certum est enim, quod concedat, qui aliquid proposuerit. Destruitur autem ultravis universalis trifariam,
dum aut particularis eius falsa ostenditur aut utravis ex duabus caeteris vera, sive incongrua
sive subneutra. Instruitur autem uno modo, si alterutra eius falsa ostenditur. Contra par
ticularis [196] uno quidem modo destruitur, si alterutra eius vera ostenditur; instruitur autem trifariam,
si aut universalis eius vera est aut utravis ex duabus caeteris falsa, sive subpar eius sive sub
neutra. Eadem servabimus etiam in aequipollentibus propositionibus. Aequipollentes autem
dicuntur, quae alia enuntiatione tantundem possunt et simul verae fiunt aut simul falsae,
altera ob alteram scilicet, sicut indefinita et particularis. Item omnis propositio, si assumat
in principio negativam particulam, fit alterutra eius aequipollens, ut cum sit universalis de
dicativa, Omnis voluptas bonum, si ei negatio praeponatur, fiet, Non omnis voluptas bo
num, tantundem valens quantum valebat alterutra eius, Quaedam voluptas [non est] bonum
Hoc in caeteris tribus propositionibus intelligendum est. [06] Deinde de conversione. Conversi
biles propositiones dicuntur universalis abdicativa et alterutra eius, id est particularis dedi
cativa, eo quod particulae earum, subiectiva et declarativa, possunt semper inter se versare
vices permanente conditione veritatis aut falsitatis. Nam ut vera est haec propositio, Nul
lus prudens impius, ita si convertas partium vices, verum erit, Nullus impius
prudens. Item ut falsum [197] est, Nullus homo animal, ita et si convertas, falsum erit,Nullum
animal homo. Pari ratione et particularis dedicativa convertitur. Quidam gram
maticus homo est, et contra, Quidam homo grammaticus est. Quod duae caeterae propositiones [semper] facere
non possunt, quamquam interdum convertantur. Nec tamen idcirco conversibiles dicuntur. Nam quod
alicubi fallitur, certo repudiatur. Ergo unaquaeque propositio per omnes significationes reperienda
est, an etiam conversa congruat. Nec universe verae sunt istae, sed quinque solae. Aut enim propri
etas declaratur alicuius aut genus aut differentia aut finis aut accidens. Nec

55V
praeter haec {umquam} [quicquam] inveniri potest in ulla propositione, ut si hominem substituas, quicquid de eo di
xeris, aut proprium eius significaveris, ut cachinnabile, aut genus, ut animal, aut diffe
rentiam, ut rationale, aut definitionem, ut animal rationale mortale, aut accidens,
ut orator. Quippe omne declarativum alicuius aut potest eius vicissim fieri subiectivum aut
non potest. Sed si potest, aut significat quid sit, et est definitio, aut non significat, et est proprium.
Sin autem non potest, aut id est quod in definitione poni debeat, atque est genus vel differentia, [198] aut quod non
debeat, et est accidens. Igitur per haec agnoscetur particularis abdicativa non esse conversibilis. Univer
salis autem dedicativa et ipsa quidem non est conversibilis, sed particulariter tamen potest converti, ut cum
sit, Omnis homo animal, non potest ita converti, ut sit, Omne animal homo, sed particulariter potest,
Quoddam animal homo, [Verum] {utrum} hoc in simplici conversione, quae in conclusionum illationibus reflexio nominatur.
Est enim et altera propositionum conversio, quae non tantum ordinem, sed etiam ipsas particulas in contrarium
perducit, ut quae definita est, indefinita fiat, et contra quae indefinita est, definita. Hanc con
versionem vicissim reliquae duae admittunt, universalis dedicativa et particularis abdica
tiva, Ut, Omnis homo animal, Omne non animal non homo. Item, quoddam animal non est rationale,
quoddam non rationale animal. Id ita esse perpetuo, ut dicimus, per illas quinque praedictas species
{E} explorabis [.] [07] Coniugatio autem propositionum dicatur ipsa conexio earum per aliam communem parti
culam, qua inter se copulantur. Ita enim possunt ad unam conclusionem consentire. Quae particula communis
necesse est aut in utraque propositione [199] subiecta sit aut in utraque declarans aut in altera
subiecta, in altera declarans. Tres igitur formulae fiunt, quarum prima dicatur, cum illa communis
particula in altera subiecta, in altera declarans est. Qui ordo non numeri ratione sed con
clusionum dignitate contentus est. Quippe ultima est formula tertia, quia nihil in ea nisi
particulare concluditur. Hac superior est secunda, quae habet conclusiones universales, sed tamen abdicativas
tantum. Et ideo sic prima pollet, quia in omne genus illationum concluditur. Dico autem illationem

56R
vel illativum rogamentum, quod ex acceptionibus colligitur et infertur. Porro acceptio est propositio, quae conceditur
a respondente, ut si quis ita proponat: Estne omne honestum bonum? propositio est, et si assentiri
se dicet, fit acceptio remota interrogatione, quae et ipsa tarmen communiter appellatur propositio{ne}.
Omne honestum bonum est, huic iunge alteram acceptionem similiter propositam et concessam, Omne
bonum utile est Ex hac coniugatione, ut mox ostendemus, primi modi fit illativum, si directim,
[200] universale. Omne igitur honestum utile est, si reflexim, particulare. Quoddam igitur utile honestum est
quia particulariter tantum in reflexionibus converti potest universalis dedicativa. Directim
autem dico inferri, cum eadem particula subiecta est tam in coniugatione quam in ipsa illatione
itemque declarans eadem, cum est utrobique; reflexim vero, cum hoc fit versa vice. Caeterum tota rati
ocinatio ista, quae acceptionibus et illatione constat, collectio vel conclusio nominatur. Secundum
Aristotelem commodissime potest ita definiri. Oratio, in qua concessis aliquibus aliud quiddam
praeter illa, quae concessa sunt, necessario evenit sed per illa ipsa concessa. In qua definitione et orationis
species non alia quam pronuntiabilis intellegenda est, quae, ut supra diximus, sola aut vera est aut falsa,
{Aut} [et] concessis aliquibus pluraliter dictum est, quia ex una acceptione non fit collectio, licet Antipatro
Stoico contra omnium sententiam videatur plena conclusio esse. Vides, vivis igitur cum sit illo modo
plena, Si vides, vivis; atqui vides, vivis igitur. Item, quia [201] concludere volumus, non quod concessum est
nobis, sed quod negatum, idcirco in definitione dixit: aliud quiddam praeter illa, quae concessa sunt, necessario evenire.
Quapropter superuacanei sunt moduli Stoicorum non idem differenter peragentes, Aut dies est aut nox,
atqui dies est, item idem geminantes. Si dies est, dies est; dies igitur est. Frustra enim colligunt, quod
sine controversia ultro conceditur. Illud potius verisimile est, cum dico, Si dies est, lucet; atqui dies est,
igitur lucet. Nam aliud collegi praeter quod accepi. Nam quod est in conclusione lucet, fuerat et in proposi
tione. Hoc tamen ita refutabimus, aliter dici in conclusione, igitur lucet, ut ostendatur nunc lucere,
aliter in propositione acceptum, in qua non est dictum nunc lucere, sed tantum consequens esse, ut, si dies sit, utique
et luceat.

56V
Multum autem refert, itane nunc affirmes aliquid esse an tantum solere esse, cum aliud [202] quiddam praecesserit.
Ita illud, quod in eadem definitione necessitas comprehensa est, factum est ut conclusionis vis a similitudine
inductionis distingueretur. Nam et in inductione quaedam conceduntur, ut puta, Homo
inferiorem malam movet, equus inferiorem movet, item bos et canis in istis ac
ceptionibus in conclusione aliud quid infertur. Ergo et omne animal inferiorem malam
movet. Quod cum sit in crocodilo falsum, potes superioribus concessis illationem ipsam non recipere,
quam tibi in conclusione non licuisset recusare, quippe cuius illatio in ipsis acceptionibus
continetur, et ideo in ea additum est "necessario evenire". Ne ultima quidem pars definitio
nis uacat, sed ostendit ex eisdem ipsis quae concesserit, evenire debere illationem, caeterum ratam
non fore. Ac de his quidem satis dictum. [08] Nunc tradendum est, quibus modis et coniugationibus
fiant intra certum numerum praedicativi generis verae conclusiones. Quippe in prima formula
novem soli moduli, sex [203] autem coniugationes reperiuntur; in secunda quattuor moduli, tres coniuga
tiones; in tertia sex moduli, coniugationes quinque. De quibus hic iam suo ordine demonstra
bo praefatus neque ex particularibus solis neque abdicativis solis ratam fieri conclusionem, quia
saepe possunt et falsa conducere. Item quamlibet multis dedicativis si utravis abdicativa iungatur, dedica
tivam non[, sed] {esse. Non} abdicativam fieri illationem: tantum vel una mixta caeteris praeualet. Similis etiam
particularium vis est. Utravis enim mixta universalibus particularem
facit illationem. [09] Igitur in prima formula modus primus est, qui conducit ex universalibus dedicativis dedi
cativum universale directim, Ut Omne iustum honestum, omne honestum bonum. Omne igitur
iustum bonum est At si reflexim inferas, Quoddam igitur bonum iustum fit ex eadem coniu
gatione quintus modus. Nam sic tantum reflecti posse universalem dedicativam supra docui.
Secundus modus est, qui conducit ex universalibus dedicativa et abdicativa abdicativum universale
directim, ut, Omne iustum honestum, nullum honestum turpe; nullum igitur iustum turpe.

57R
A{u}t si reflexim inferas, Nullum igitur turpe [204] iustum sextum modum effeceris. Nam, ut dictum est, re
flectitur in se universalis abdicativa. Tantum meminisse debemus subiectivum ex dedicativa
trahendum ad illationem in secundo modo atque ideo eam priorem aestimandam, licet ante abdicativa
enuntietur. Similiter et in caeteris, quae prior est potestate prior intelligatur. In sexto autem modo trahitur
subiectivum ex abdicativa. Haec sola differentia eorum. Item tertius modus, qui conducit ex dedicativis
particulari et universali dedicativum particulare directim, Ut, quoddam iustum honestum,
Omne honestum utile, quoddam igitur iustum utile. Sed si reflexim inferas, Quoddam igitur utile iustum
septimum modum feceris. Nam, ut dictum est, reflectitur in se particularis dedicativa. Quar
tus modus est, qui conducit ex particulari dedicativa et universali abdicativa abdicati
vum particulare directim, Ut Quoddam iustum honestum, nullum honestum turpe,
quoddam igitur iustum non est turpe. Ex hoc modo contrariae vices inveniuntur prioribus. Octauus
et nonus quippe servant eius illationem, non ut illi reflexam. Coniugationem ipsam tantum reflec
tunt propositionibus [205] aequipollentibus mutatoque ordine, ut prior fiat abdicativa. Atque ideo
conducere dicuntur ambo per coniugationis conversionem. Nam et si abdicativam universalem quarti con
vertas et subicias ei universalem dedicativam, quam converterat particularis eius dedicativa, fiet
Octauus modus, qui conducit ex universalibus abdicativa et dedicativa particulare a abdicati
vum reflexim, velut, Nullum turpe honestum, omne honestum iustum; quoddam igitur iustum
non est turpe. Nonus quoque modus per similem conversionem ex universali abdicativa et particulari
[de]{ab}dicativa abdicativum particulare conducit reflexim, Nullum turpe honestum,
quoddam honestum iustum, quoddam igitur iustum non est turpe. Cur autem solus quartus
modus duos genuerit, caeteri singulos, illa ratio est, quia, primi modi si utramque propositionem conver
tamus, fiet coniugatio irrita duarum particularium, sin alteram tantum, fiet aut secunda for
mula aut tertia. Ita secundi modi si utramque convertas, fiet coniugatio noni, quam iam ostendimus

57V
ex quarto gigni, quia universalis dedicativa secundi modi non nisi particulariter converti potest, sin alteram
tantum, fiet secunda formula aut tertia. Ex hisce [206] igitur in prima formula modis novem primi quattuor
indemonstrabiles nominentur, non quod demonstrari nequeant, ut universi maris aestimat{io}, aut quod
non demonstrentur, sicut circuli quadratura, Sed quod tam simplices tamque manifes
ti sint, ut demonstratione non egeant, adeo ut ipsi caeteros gignant fidemque illis ex se impertiant.

58R
Quippe non interest, ex utraque propositione facias particulam subiectivam, quoniam non interest, utram prius
enunties. Ideo non recte arbitratus est Theophrastus propter hoc non unum modum hunc, sed duos esse.
Secundus modus est, qui conducit ex dedicativis particulari et universali dedicativum particulare
directim, ut, Quoddam iustum honestum, [208] omne iustum bonum; quoddam igitur honestum bonum. Tertius
modus est, qui conducit ex dedicativis universali et particulari dedicativam particulare directim,
Ut omne iustum honestum, quoddam iustum bonum; quoddam igitur honestum bonum. Quartus modus
est, qui conducit ex universalibus dedicativa et abdicativa abdicativum particulare direc
tim, Ut omne iustum honestum, nullum iustum malum; quoddam igitur honestum non est malum. Quintus
modus est, qui conducit ex dedicativa {ex} particulari [et abdicativa universali] abdicativum particulare directim,
{Ut omnem iustum honestum, quoddam iustum non est malum}.
[Ut quoddam iustum honestum, nullum iustum malum; quoddam igitur honestum non est malum
Sextus modus est, qui conducit ex dedicativa universali et abdicativa particulari abdicativum
particulare directim, ut: Omne iustum honestum, quoddam iustum non est malum;
quoddam igitur honestum non est malum.] Ex his sex modis primi tres redi
guntur ad tertium indemonstrabilem conversa priore propositione primi et secundi. Tertius enim
secundo eandem coniugationem habet hoc uno differens, quod ex universali trahit particulam subiectivam.
Propter quod non tantum propositionis verum etiam illationis conversions redigitur ad tertium. Item quartus et
quintus nascuntur ex indemonstrabili quarto conversis prioribus propositionibus eorum. Sextus autem
modus nec utraque nec altera redigi conversa ad indemonstrabilem aliquem potest, sed per
impossibile tantum approbatur, sicuti quartus in [209] secunda formula, et ideo uterque novissimi nume
rantur. [12] Caeterorum autem in omnibus formulis ordinatio facta est pro differentia coniugationum
et illationum. Nam cum prius sit dedicare quam negare Potentiusque universale quam particulare,
Priores sunt universales particularibus et in utrisque dedicativa et illatio; similes sunt, his praeponitur
modus, qui celerius ad indemonstrabilem redigitur, id{em} est una conversione, quae una probatio est
certos eos ad cludendum modos esse. Est et altera probatio communis omnium etiam indemon
strabilium, quae dicitur [per] impossibile appellaturque a Stoicis prima constitutio vel primum expositum.
Quod sic defininut: Si ex duobus tertium quid colligitur, alterum eorum cum contrario illationis

58V
colligit contrarium reliquo. Veteres autem sic definierunt: Omnis conclusionis si
sublata sit illatio, assumpta alterutra propositione tolli reliquam. Quae res inventa
est adversus eos, qui concessis acceptionibus id, quod ex illis colligitur, impudenter recusant. Per hoc
[210] [enim] compelluntur ad impossibilia, dum ex eo, quod negant, contrarium aliquid invenietur ei,
quod ante concesserant. Porro contraria simul esse vera impossibile est. Ergo per im
possibile compelluntur ad conclusionem. Nec frustra constituerunt dialectici eum modum verum
esse, cuius adversum illationis cum alterutra acceptione tollit reliquam. At
Stoici quidem tantum negativa particula praeposita putant illationem recusari vel ex
propositionibus alteram tolli, Ut puta: Omnis Non omnis [Quidam Non quidam]. Veteres vero et per alterutram,
Igitur bifariam, ut puta, Omnis Non omnis Quidam {non quidam}. Fiunt igitur adversus unam
quamque conclusionem contrariae, quae opponantur, octo, quoniam utraque acceptio bifariam tol
litur fiuntque conclusiones bis quaternae modo negativa particula praeposita illationi
modo alterutra illationis accepta. Exemplo sit primus indemonstrabilis: Omne
iustum honestum, omne honestum bonum; omne igitur iustum bonum. Qui hanc illati
onem negat concessis propositionibus necesse est dicat, Quoddam iustum non est bonum. Huic si praepo
nas priorem ex duobus concessis, Omne iustum honestum fit illatio secundum sextum modum
in tertia formula [ut] quoddam igitur honestum non est bonum [211], quod repugnat secundae propositioni,
quae concesserat omne honestum bonum. Haec [item] omnino opposita conclusio est, si isdem manen
tibus aequipollentem eius inferas, ut: Non igitur omne honestum bonum Similiter et alterae
fient duae conclusiones, si, ut nunc praeposuimus priorem propositionem, sic assumamus posteriorem,
Quoddam iustum non est bonum omne honestum bonum fit illatio quarti modi in secunda for
mula duplex. Non igitur omne iustum honestum vel, Quoddam igitur iustum honestum non est
Quarum utravis aeque priori propositioni repugnat, quae concesserat, Omne iustum honestum. His

59R
quattuor conclusionibus manentibus tantum propositio mutata est, si pro eo, quod erat, Quoddam iustum
non est bonum, facias, Non omne iustum bonum bifariam fit sublata illatio. Erunt [alterae] quattuor conclusi
ones isdem immutationibus. Item si pro eadem facias, Nullum iustum bonum {ut} bifariam fit
sublata illatio. Erunt tertiae quattuor conclusiones dumtaxat in his, quae habebunt universalem
illationem. Ea enim potest [212] sola trifariam tolli. At in caeteris solae octo, quas, si quis
velit, singillatim sub unoquoque per omnes formulas poterit suggerere ad exemplum quod pro
posuimus. [13] ut etiam Peripateticorum more per litteras ordine propositionum et partium com
mutato sed vi manente sit primus indemonstrabilis {sed sunt tales} A de omni B, et {ab
de omnis} [B de omni C; igitur A de omni C]. Incipiunt a declarante: Atque ideo et a secunda propositio
ne. Hic adeo modus secundum hos pertextus retro talis est, omne C B, omne B A; Omne igitur
C A. Stoici porro pro litteris numeros usurpant, Ut si primum, secundum; atqui primum,
secundum igitur. Verum Aristoteles in prima formula quattuor solos indemonstrabiles prodidit,
Theophrastus et caeteri quinque enumerant. Nam propositionem iungens indefinitam colligens
que illationem indefinit{ionem} [am * * *] hoc superuacaneum est [213] tradere, cum indefinita pro particula
ri accipi{a}tur et idem futuri sint modi, qui sunt ex particularibus. Item iam ostendimus in prima formula quattuor;
quos si quis velit geminare indefinitam pro particulari accipiens indefinitamque subici
ens illationem, erunt omnes octo et viginti. Aristo autem Alexandrinus et nonnulli
Peripatetici iuniores quinque alios modos praeterea suggerunt universalis illationis,
In prima formula tres, in secunda formula duos, pro quibus illi particulares inferunt, quod perquam
ineptum est, cui plus concessum sit, minus concludere. [14] Omnes autem modos in tribus eorum formulis
certos nonnisi undeviginti esse, quos supra ostendimus, comprobatur. Quattuor sunt propositiones,
duae particulares, duae universales. Harum unaquaeque, ut ait Aristo[teles], ut sit
subiecta sibi et aliis tribus praeponitur, quaterne scilicet coniungitur atque ita senae denae

59V
coniugationes in singulis formulis erunt. Harum sex aequaliter in omnibus non valent; duae quidem,
cum ex abdicativis utravis alteram praecedit, quattuor [214] autem, cum ex particularibus utravis aut semet
praecedit aut alteri subditur. Nihil enim concludi potest, ubicumque aut duae particulares sunt aut duae abdi
cativae. Igitur remanent singulis formulis denae coniugationes. Porro ex his tam in prima
quam in secunda formula duae non valent, cum universalis dedicativa particulari praeponitur. Similiter
et in prima et tertia formula duae recidantur, quibus [aut universalis abdicativa abdicativam universalem aut] particularis abdicativa universalem
dedicativam antecedit. Quo fit ut remaneant primae formulae sex coniugationes iam in novem
[modis, reliquis duabus] formulis adhuc octonae. Ex quibus una in neutra probatur, cum universalis abdicativa praecedit par
ticularem dedicativam. Ex his septenis, quae supersunt iam propriae, sunt in secunda formula quattuor falsae, cum
universalis dedicativa vel sibimet ipsi vel particulari suae utrovis loco iungitur vel cum praecedit
alterutra. Item propriae in tertia formula duae non valent, cum utravis abdicativa [215] universali dedi
cativae praeponitur. Reliquas certas esse tres in secunda, quinque tertiae formulae supra ostendimus, cum eas
ad sex coningationes primae formulae redigeremus. Igitur ex quadraginta octo coningationibus quattuordecim
solae probantur, caeterae triginta quattuor quas enumeravi, merito repudiantur, quia possunt ex veris
falsa concludere; quod cuivis facile est experiri per illas supradictas quinque significationes generis propri
etatis. At ex illis quattuordecim quas probavimus non plures, quam praedictum est, fieri modos docent
ipsae illationes, ut cum directim sumitur tum reflexim, quousque veritas ipsa passa est.
Praeterea eorum non potest numerus augeri.