Authors/Boethius/Periherm/CPerI/A3

Perihermenias Liber 3

Latin	English
VERBUM AUTEM EST QUOD CONSIGNIFICAT TEMPUS, CUIUS PARS NIHIL EXTRA SIGNIFICAT.
Verbum distat a nomine hoc solo quod nomen sine tempore est, ut supra iam dictum est, verbum vim temporis in significationibus trahit. Et esset quidem plena definitio verbi, si alia in ea omnia quae in nomine ponerentur, hoc solo discrepante quod verbum ƿ consignificat tempus, essetque definitio ita: verbum est vox significativa secundum placitum cum tempore, cuius nulla pars extra significativa est. Sed quoniam sunt illa nomini verboque communia, proprium autem verbi consignificare tempus, a proprietate definiti verbum voluit definire. Diligenter autem ait CONSIGNIFICAT. Nam significant nomina tempus, ut dies vel annus, haec enim temporum nomina sunt; verbum autem consignificat tempus. Principaliter enim aut passionem designat aut actum, ut cum dico "Accuso" vel "Accusor" sed cum ipsa actus passionisque significatione vim quoque secum temporis trahit, ut ille actus aut passio praeter aut futurum aut praeteritum aut quod inter haec est esse non possit.
Sequitur: et est SEMPER EORUM QUAE DE ALTERO DICUNTUR NOTA. Sensus huiusmodi est: omne, inquit, verbum significat aliquod accidens, quod accidens semper de altero praedicatur. Nam si omne verbum aut actionem aut passionem designat, actio vero et passio in acci dentibus numerantur omne verbum vim significat accidentis. Sed accidens semper de eo praedicatur quod sibi subiectum est, ut album de corpore et durum de ferro. Quare omnia verba eiusmodi aliquid designant, quae semper de altero praedicantur, quod per hoc scilicet dixit, quod ait verbum notam esse id est significationem eorum quae de altero praedicantur, quod idem valet tamquam si diceret: verbum semper accidentia significat, quorum haec natura est ut semper de altero ƿ praedicentur; cuius enim quaelibet res nota est, hanc ipsam quae nota est designat.
DICO AUTEM QUONIAM CONSIGNIFICAT TEMPUS, UT CURSUS QUIDEM NOMEN EST, CURRIT VERO VERBUM, CONSIGNIFICAT ENIM NUNC ESSE.
Supra in definitione proposuit nomen esse sine tempore, quod nunc quoque hoc monstrat exemplo et diligentissimo quidem. Nam idem praedicamentum ad nomen relatum sine temporis consignificatione monstratur, ad verbum vero videtur esse cum tempore. Cursus enim simpliciter dictus ut nomen et ut res propria sine tempore est, sin vero in actionem, quae verbi semper est, inducatur, mox proprietatem verbi ac temporis in se suscipit consignificationem. 'Currit' enim verbum est et significat actionem et cum eadem tempus ostendit, monstrat enim esse nunc id est praesens tempus. CONSIGNIFICAT autem idcirco dictum est, quoniam quod dicimus currit actum quidem quendam significat, cum eo vero actu in ipsa significatione verbi praesens tempus inducitur. Atque ideo diligenter ait consignificat. Et est haec verborum subtilitas in Aristotele mirabilis.
ET SEMPER EORUM QUAE DE ALTERO DICUNTUR NOTA EST, UT EORUM QUAE DE SUBIECTO VEL IN SUBIECTO.
Semper, inquit, verbum ea significat quae de altero praedicentur. Quae sunt autem haec quamquam brevissime, ipse tamen ostendit. Est enim consuetudo ƿ Aristotelis ea quae accidentia sunt in subiecto esse dicere nec non etiam eadem ipsa accidentia de subiecto praedicari, idcirco quod omnia quaecumque accidentia sunt vel denominative vel quolibet alio modo et de subiecto praedicantur et in subiecto sunt. Nunc ergo hoc dicit: tale quiddam significat verbum, quod semper accidens sit, quod accidens vel in subiecto semper vel de subiecto praedicatur. Est alia quoque expositio hoc modo: de subiecto dicitur genus semper ad species. Ergo eorum quae sunt accidentia alia sunt individua, alia generalia. Et illa quidem quae sunt individua in subiecto tantum sunt, ut quodlibet particulari corpori accidens, alia vero sunt generalia accidentia, quae de allis accidentibus praedicantur ut de subiectis, ut est color. Color namque praedicatur de albedine et nigredine et caeteris. Ergo nunc omne, inquit, verbum quiddam quod de altero praedicetur significat. Sed hoc huiusmodi erit, quod aut particulare sit et in subiecto tantum sit, ut est currit, cursus enim de nullo alio subiecto praedicatur, nisi tantum in subiecto est, aut generale erit illud accidens et universale, ut de alio rursus accidenti praedicetur ut de subiecto, ut si dicam movetur. Hoc enim quod dicimus movetur de subiecto cursus praedicatur, qui currit enim movetur. Significat igitur verbum aut particulare accidens, quod est tantum in subiecto, aut universale, quod de alio accidente velut de subiecto praedicetur. Hactenus de definitione verbi distribuit. ƿ
Nunc vero, sicut in nomine, ea quae in verbum incidere poterant et verba non esse, a verbi ratione et proprietate disiungit.
NON CURRIT VERO ET NON LABORAT NON VERBUM DICO. CONSIGNIFICAT QUIDEM TEMPUS ET SEMPER DE ALIQUO EST, DIFFERENTIAE AUTEM HUIC NOMEN NON EST POSITUM; SED SIT INFINITUM VERBUM.
Sicut in nomine fecit, ita quoque in verbo ad integram definitionem verbi proprietatemque contendit. Ait enim non currit non esse verbum et idcirco quod verbum omne tinitum aliquid designat, non currit autem quemadmodum infinitum sit paulo post demonstrabitur. Quod neque oratio est. In hoc enim quod dicitur non currit neque duo verba sunt neque duo nomina neque nomen et verbum, quae sola possunt iungere orationem.
At vero negatio non est, etenim tota imperfecta sententia est. Sed neque huic, inquit, antiquiores posuere vocabulum. Haec enim differentia quae est non currit et non laborat, quae a verbo puro et simplici distat, nulla apud antiquiores vocabulo nuncupata est differentia. Differentiam autem vocavit id quod dicitur non currit et non laborat ab eo quod est currit et laborat. Sed quoniam his nullum est ab antiquis nomen impositum, Aristoteles nomen ipse constituit dicens: sit verbum infinitum. Alioquin maximam dubitationem facit huius praedicamenti similitudo, quod ipsum quidem praedicamentum vox est designativa secundum placitum et de altero praedicatur et consignificat tempus, idem scilicet quod verbum quod est currit. Sed hoc solo differre perspicitur, quod illud ƿ finitum verbum est, hoc infinitum. Cur autem infinitum est, continua oratione persequitur.
QUONIAM SIMILITER IN QUOLIBET EST, VEL QUOD EST VEL QUOD NON EST.
Infinitum, inquit, verbum est, quoniam cum de altero semper praedicetur (non currit enim de altero dicitur), tamen aeque vel de subsistente re vel de non subsistente praedicari potest, ut in eo quod est homo non currit. Homo res est subsistens: ergo dicitur id quod est non currit de homine id est de re subsistente. Rursus dicimus chimaera non currit. Chimaera vero non est nec omnino subsistit et potest de ea uere dici, quoniam non currit. Quod enim omnino non est, et non currit. Ergo id quod est non currit et de ea re quae subsistit atque est in rebus dicitur et de ea quae neque est neque esse poterit praedicatur; quare infinitum verbum dicatur. Nec solum hoc sed illud etiam, quod qui dicit currit rem quam quisque faciat definite significat, cum vero dicit: Non currit ipsum quidem cursum videtur auterre sed utrum sedeat, an iaceat, an ambulet, an quid aliud faciat non relinquit. Quare quoniam et ea quae sunt et ea quae non sunt infinita sunt et de his omnibus praedicatur quoniamque id quod tollit finitum est, quid vero ponat infinitum, propter haec verbum vocabitur infinitum.
SIMILITER AUTEM VEL CURRET VEL CURREBAT NON VERBUM EST SED CASUS VERBI. DIFFERT AUTEM ƿ A VERBO, QUOD HOC QUIDEM PRAESENS CONSIGNIFICAT TEMPUS, ILLA VERO QUOD COMPLECTITUR.
Ut in nomine fecit, cum casus a nominibus distribuit, ita quoque casus verborum nunc a verborum ratione disinugit curret enim quod in futurum est vel currebat quod praeteriti retinet partem vel cucurrit quod est integrum perfectumque praeteritum non sunt verba sed verborum casus. Praesens enim aut futurum exspectat aut praeteritum relinquit. Atque ideo futurum tempus ad praesens tendit, praeteritum a praesenti inchoat. Unde fit ut principaliter contineat verbum id quod est praesens, ut sit verbum integre quod praesens designat. Haec autem quae praeter praesens in aliqua significatione sunt non sunt verba sed verborum casus.
Hic quoque, sicut in nomine fecit, verborum et casuum differentiam prodit. Ait enim: omne verbum praesens significat tempus, casus vero verborum illud tempus significat, quod circa ipsum praesens est idque complectitur. Complectuntur autem id quod est praesens circaque ipsum sunt futurum et prapteritum tempus; inter utraque enim tempora praesens locatur. Quidquid ergo vel futurum tempus vel praeteritum significat, quae tempora praesens complectuntur et circa sunt' non verba sed verborum casus dicuntur. Est ergo integra definitio verbi: verbum est vox significativa secundum placitum cum tempore, cuius nulla pars extra significativa est separata, definitum aliquid ƿ significans, praesentis significationem tenens. Quoniam vero pars verbi nihil extra designet, ex eo manifestum est quod ne nominis quidem pars quidquam extra significat.
IPSA QUIDEM SECUNDUM SE DICTA VERBA NOMINA SUNT ET SIGNIFICANT ALIQUID. CONSTITUIT ENIM QUI DICIT INTELLECTUM ET QUI AUDIT QUIESCIT; SED SI EST VEL NON EST, NONDUM SIGNIFICAT.
Subtilissimum quidem ingreditur sensum sed est huiusmodi: omne, inquit, verbum per se et sine alterius coniunctione prolatum nominis quodammodo speciem tenet et vere nomen est. Cum enim dico: Homo currit tunc id quod dixi currit ad hominem referens integrum feci verbum, quoniam sine dubio semper de altero praedicatur. Sin vero per se dixero: Currit suum quiddam quodammodo facio ipsum currit cum nullo alio iungens et fit mihi nomen. Unde Graeci quoque his per se dictis verbis aliquotiens addunt articularia praepositiva, ut est: *to trekein* *tou trekein*
Si quis erum dicat: Velocius est id quod est currere eo quod est ambulare in illo nominativum iunxit articulum dicens id quod est currere, in illo vero ablativum dicens eo quod est ambulare; velut si quis in nomine dicat: id quod est scamnum levius est eo quod est ostium, hoc quod diximus id quod est scamnum ad ipsum scamnum articulare praepositivum iunximus, tamquam si diceremus hoc scamnum, et quod rursus diximus eo quod est ostium, tamquam si diceremus hoc ostio: ita quoque cum ƿ dicimus: Velocius est id quod est currere eo quod est ambulare hoc quod dicimus id quod est currere ita ponimus tamquam si dicamus hoc currere, et rursus eo quod est ambulare, tamquam si diceremus ablativo modo ab hoc ambulare, quasi translatum ad nomen sit dictumque hac ambulatione. Quare per se dicta verba nomina sunt.
Et est huius rei probatio quam ipse Aristoteles ponit. Cum enim simplex dicimus nomen, auditoris inchoat intellectus cum nostra prolatione et dum proferimus, dicentis sequitur vocem et tunc quiescit, cum illud nomen fuerit expletum. Cum enim dico hippo centaurus, ingreditur a prima syllaba audientis intellectus et usque ad finem totius nominis non quiescit. Ubi vero extremam audierit syllabam, mox quid dictum sit auditor intellegit et eius intellegentia conquiescit. Sic ergo et in verbo. Cum dicimus currere, intellectus quoque audientis per eas syllabas quae sunt cur et re et rursus re uadit sed ubi extremam audierit syllabam, mox totius verbi capiens significationem intellectus quiescit.
Ergo verbum per se dictum nomini simile est et est quodammodo nomen. Sicut enim in nomine is qui dicit intellectum audientis ultimae syllabae prolatione et totius nominis perfectione constituit et is qui audit quiescit et ultra eius intellegentia non progreditur: ita quoque et verbum si per se dicatur audientis constituit intellectum. Quod si cum alio coniungatur, nondum tota intellegentia constituitur audientis. Ut cum dico: Socrates ambulat in solo ambulat, quod est verbum, non consistit perfecta sententia nisi in toto, quod est: Socrates ambulat
Rursus ƿ cum dico: Ambulare moveri est non in unoquoque horum verbo sententia constituta est sed in tota oratione conquiescit auditor, idcirco quoniam, si verbum de altero subiecto praedicetur, utriusque significationem verbi inugit auditor et non per se verbum ipsum considerat quod dicitur sed ad alterum refert, ut: Ambulare moveri est ambulationem ad motum, vel: Socrates ambulat ambulationem ad Socratem. Tunc ergo fit integrum verbum, cum refertur ad alterum. At si simpliciter praedicetur verbum nomen est, idcirco quod sicut nomen dictum ita quoque verbum audientis constituit intellectum.
SED SI EST VEL NON EST, NONDUM SIGNIFICAT; NEQUE ENIM ESSE SIGNUM EST REI VEL NON ESSE.
Sed quamquam nomen sit, inquit, verbum et aliquid definite significet per se dictum, solum tamen non faciet enuntiationem neque verum aliquid falsumue constituet. Hoc est enim quod ait: SED SI EST VEL NON EST, NONDUM SIGNIFICAT, ad affirmationem referens quod dixit SED SI EST, ad negationem quod ait VEL NON EST. Nihil enim horum significat per se verbi praedicata prolatio. Cum enim dico currit, hoc ipsum currit significat quidem aliquid SED SI EST AUT NON EST NONDUM SIGNIFICAT; NEQUE ENIM ESSE SIGNUM EST REI AUT NON ESSE. Quod tantum ualet tamquam si dicam: id quod dico currit non significat esse ipsum cursum aut non esse. Si enim significaret, ita diceretur: currere est vel currere non est. Nunc autem currit non designat esse ipsam ƿ rem vel non esse. Dicitur enim solum et est intellectus quidam sed neque affirmationem significat neque negationem, idcirco quod neque ponit rem esse nec eam interimit. Quod per hoc monstravit quod ait: NEQUE ENIM ESSE SIGNUM EST REI VEL NON ESSE, id est neque enim quodlibet verbum ita praedicatur, ut signum sit rei illius de qua praedicatur, quoniam est vel quoniam non est.
NEC SI HOC IPSUM EST PURUM DIXERIS. IPSUM QUIDEM NIHIL EST, CONSIGNIFICAT AUTEM QUANDAM COMPOSITIONEM, QUAM SINE COMPOSITIS NON EST INTELLEGERE.
Est verbum inuctum cum alio verbo vel nomine solet facere propositionem, ut: Homo est vel: Currere est ipsum autem est purum si dictum, inquit, fuerit, neque verum est neque falsum, a quo omnes paene enuntiationes fiunt, quae sunt simplices. ERGO NEC SI HOC IPSUM EST PURUM DIXERIS, esse aliquid aut non esse significat, id est aut affirmat aut negat, idcirco quod ipsum est simpliciter dictum NIHIL EST, non quod omnino nihil significet sed quod nihil neque veritatis habeat neque falsitatis, id est non nihil est ad significationem sed ad veritatis falsitatisque significationem, de qua nunc tractabitur.
Cur autem nihil veri falsique monstraret, ostendit. EST enim duobus modis dicitur, ut verum falsumque designet: aut cum unam rem quamlibet propria compositione constituit, ut cum dico: Homo est ipsum est cum homine iunctum atque compositum esse hominem constituit et fit exinde enuntiatio; aut rursus cum duae ƿ res per ipsius verbi compositionem copulationemque iunguntur, ut est: Homo animal est
Homo namque et animal copulantur atque iunguntur per id quod dicitur homo animal est. Ergo si omnis veri falsique in enuntiatione significatio eius quod dicitur est in compositione est, cum aut sua compositione aliquid esse constituit aut duas res copulat atque componit, vis eius quae in enuntiationibus propositionibusque monstratur in veri falsique scilicet designatione praeter ipsas compositiones, in quibus hoc solet efficere, nulla est. Atque hoc est quod ait: CONSIGNIFICAT AUTEM QUANDAM COMPOSITIONEM, QUAM SINE COMPOSITIS NON EST INTELLEGERE. Cum enim dico "est" nihil significavi quid sit aut non sit. Quod si faciam enuntiationem, componam necesse est, ut homo est aut ut homo animal est. Quare si omnis eius vis in veri falsique enuntiatione ad compositionem refertur, cum praeter compositionem dicitur, quod in compositione designare potest, id praeter compositionem non designat, potest autem compositione facta verum falsumque in enuntiatione monstrare. Haec igitur sine compositis in verbo 'est' nullus valet advertere. Recte igitur dictum est consignificare quandam compositionem, quae sine compositis intellegi non valeret.