Authors/Boethius/Periherm/CPerI/A5

Perihermenias Liber 5

Latin	English
EST AUTEM UNA PRIMA ORATIO ENUNTIATIVA AFFIRMATIO, DEINDE NEGATIO; ALIAE VERO CONINUCTIONE UNAE.
Enuntiativarum orationum aliae sunt per se unae ut est: Homo animal est aliae coninuctione unae, ut est: Si homo est, animal est "Homo est" enim et "Animal est" duae sunt sed addita coniunctione quae est si una redditur. Earum autem quae unae sine coniunctione sunt prima est affirmatio, secunda negatio. Hoc enim tollit negatio quod affirmatio ante constituit et hoc negatio dividit quod illa coniunxit enuntiativarum igitur orationum earum quae sunt per se unae prima est affirmatio, deinde negatio. Aliae vero sunt non per se unae sed cum plures sint naturaliter' unae fiunt coninuctione.
NECESSE EST AUTEM OMNEM ORATIONEM ENUNTIATIVAM EX VERBO ESSE VEL CASU. ETENIM HOMINIS RATIO, SI NON AUT EST AUT ERIT AUT FUIT AUT ALIQUID HUIUSMODI ADDATUR, NONDUM EST ORATIO ENUNTIATIVA.
Aristotelis Graecus textus non habet ita ut nos supra posuimus sed hoc modo: ETENIM HOMINIS, SI NON AUT EST AUT ERIT AUT FUIT et caetera, subintellegendum relinquente philosopho, quod de ratione diceret id est definitione quam Graeci *logon* dicunt. Sed ƿ cum supra de oratione tractasset, quae apud illos eodem modo *logos* vocatur, dum de hominis ratione id est definitione vellet dicere, quoniam non significat verum vel falsum, nisi ei aut est aut fuit addatur, communione vocabuli usus ad *logon* de quo superius tractabat rettulit, ut non orationem intellegeremus sed potius rationem. De qua re illis nunc satisfacimus, si qui Graecae orationis periti nos forte culpabunt, cur quod illic non fuit nostrae translationi adiecerimus. Nos enim ad faciliorem intellectum Latinae orationi famulantes hoc apposuimus, quia de oratione loquentibus intellectus ad rationem, nisi id esset adiectum, transferri non poterat.
Totum vero quod dicit tale est: enuntiativae orationes si sunt simplices, has verba constituunt. Ex duobus enim nominibus solis enuntiatio non fit, ex nomine autem et verbo fit, ut est: Homo vivit Fit quoque ex solis verbis, ut est: Ambulare moveri est Fit etiam ex casu verbi, ut: Socrates fuit vel: Dies erit
Erit enim et fuit verbi casus sunt. Quocirca enuntiativam orationem simplicem sola maxime verba constitnunt. Eorumque ponit exemplum, in quo cum plura sint nomina, nisi addito tamen verbo in enuntiationis proprietatem et significantiam non venit, ut est definitio hominis. Ratio enim hominis est speciei hominis definitio. Cui si non aut est aut non est aut aliquid huiusmodi addatur, enuntiatio esse non poterit. Nam si quis ƿ dicat animal rationale mortale, nulla in eo adhuc aut falsitas aut veritas intellegitur. Si vero addatur est, ut sit animal rationale mortale est, enuntiatio sine ulla dubitatione perficitur. Solum igitur verbum enuntiativam simplicem continet orationem.
QUARE AUTEM UNUM QUIDDAM EST ET NON MULTA ANIMAL GRESSIBILE BIPES, NEQUE ENIM EO QUOD PROPINQUE DICUNTUR UNUM ERIT, EST ALTERIUS HOC TRACTARE NEGOTII.
Cum de simplicibus atque unis orationibus loqueretur, definitionem hominis interposuit, de qua nunc hoc dicit: ita quidem interposita est definitio hominis, tamquam si una esset oratio, cur autem una sit oratio, nunc, inquit, dicere intermittimus. Neque enim idcirco una esse putanda est, quia continve dicitur et sibimet propinque animal gressibile bipes. Posset enim videri horum continua et sub uno prolatio unam facere enuntiationem sed hoc Aristoteles negat. Nam non idcirco una oratio est, quia propinque et continve dicitur, cur autem una sit, alterius est hoc tractare negotii. Et de eo disputat in his libris quos *Meta ta physika* inscripsit, quod est opus philosophi primum. Nobis autem hoc in secunda editione monstrandum est.
EST AUTEM UNA ORATIO ENUNTIATIVA QUAE ƿ UNUM SIGNIFICAT VEL CONIUNCTIONE UNA, PLURES AUTEM QUAE PLURA ET NON UNUM VEL INCONIUNCTAE.
Duplicem modum unarum multarumque orationum esse denuntiat. Est namque una oratio vel cum unam rem significat vel cum coniunctione una est, ut est ea quae dicit: Animal rationale mortale homo est Hanc enim huius orationis sententiam nullus in multas significationes diducere poterit sed unum quiddam significat et est praeter coniunctionem. Alia vero oratio est una, quae per coniunctionem una est, ut: Si dies est, lux est Est ergo una oratio quae vel unam rem significat vel coniunctione iungitur. Plures autem sunt quae plura significant, ut est: Canis movetur
Hanc enim potest et ad latrabilem et ad marinum et ad caelestem auditor advertere atque ideo, quoniam multa significat, non est una oratio sed plures. Sunt quoque orationes per se plures et numero et significatione, quae nulla coniunctione copulantur, ut si quis dicat: Sol est, pax erit, nox est, caelum voluitur
Haec cum plura significent, nulla tamen coniunctione iunguntur atque ideo plures orationes vocantur. In summam igitur unarum orationum aliae sunt significatione unae, aliae coniunctione; non unarum vero orationum aliae sunt significatione plures, aliae eo quoniam nulla coniunctione copulantur.
NOMEN ERGO ET VERBUM DICTIO SIT SOLA, QUONIAM NON EST DICERE SIC ALIQUID SIGNIFICANTEM ƿ voCE ENUNTIARE, VEL ALIQUO INTERROGANTE VEL NON SED IPSUM PROFERENTEM.
Per hanc sententiam simplex dictio quid sit exponit. Dicit enim verbum nomenque dictiones videri solum, non etiam affirmationes atque huius sententiae causam subnectit. Idcirco enim verba et nomina dictiones solum sunt, quoniam cum dicta fuerint simplicia sive aliquo proferente vel sponte dicente sive ad alterius interrogationem aliquo respondente neque verum ex his neque falsum valet intellegi. Si quis enim per se dicat "Socrates" vel rursus per se solum simplexque "ambulat", neque verum efficit neque falsum. Sin vero alio interrogante Socratesne ambulet ille respondeat ambulat, si huic ipsi verbo per se quis animum uelit advertere quod dixit ambulat, enuntiatio nulla est. Quod si cum superiore interrogatione coniungat, tunc ex interrogationis et responsionis coniunctione enuntiatio nascitur. Solum autem nomen vel verbum neque dicente aliquo et sponte proferente nec respondente potest quisquam dicere, quoniam enutiatio facta est. Et sensus quidem huiusmodi est ordo autem verborum talis est: NOMEN ERGO ET VERBUM DICTIO SIT SOLA, QUONIAM SIC ALIQUID SIGNIFICANTEM voCE id est nomen aut verbum simpliciter proferentem NON EST DICERE ENUNTIARE. Non enim possumus dicere, quod aliquid enuntiet is qui simplex nomen aut simplex protulit verbum, sive alio interrogante vel non interrogante sed ipso sponte proferente. ƿ
HARUM AUTEM HAEC QUIDEM SIMPLEX EST ENUNTIATIO, UT ALIQUID DE ALIQUO VEL ALIQUID AB ALIQUO, HAEC AUTEM EX HIS CONIUNCTA VELUT ORATIO QUAEDAM IAM COMPOSITA.
Nunc quid sit oratio simplex compositaque declarat. Est enim simplex oratio quae duobus terminis constat. Termini autem sunt nomina et verba, quae in simplici propositione praedicamus, ut in eo quod est: Socrates disputat Socrates et disputat termini sunt. Et qui minor terminus in enuntiatione proponitur, ut Socrates, subiectus dicitur et ponitur prior; qui vero maior, praedicatur et locatur posterior ut disputat. Quaecumque ergo propositio ex uno subiecto et ex uno praedicato facta est, illa simplex enuntiatio nuncupatur. Atque hoc est quod ait: HARUM AUTEM ID EST ENUNTIATIVARUM SIMPLEX EST ENUNTIATIO, UT ALIQUID DE ALIQUO, ut unum praedicatum quod est ALIQUID DE UNO subiecto quod est DE ALIQUO praedicetur.
Hoc autem pertinet ad affirmationem, ut ALIQUID DE ALIQUO praedices, ad negationem vero, ut unum aliquid ab uno aliquo praedicando disiungas, ut in eo quod est: Socrates non disputat disputare unum terminum a Socrate alio termino praedicando disiunxi.
Aliae vero sunt orationes enuntiativae, quae compositae nominantur, quae ex simplicibus orationibus componuntur, ut est: Si dies est, lux est "Dies est" et "Lux est" duae sunt simplices enuntiativae orationes, idcirco quod binis terminis constant; ex duabus autem simplicibus orationibus tota haec oratio est, quae dicit: Si dies est, lux est
Hoc est ƿ enim quod ait: HAEC AUTEM EX HIS CONINUCTA id est ex simplicibus orationibus enuntiativis VELUT ORATIO IAM COMPOSITA; quippe quarum totum corpus ex his iungitur, quas simplices esse supra iam docui.
EST AUTEM SIMPLEX ENUNTIATIO VOX SIGNIFICATIVA DE EO QUOD EST ALIQUID VEL NON EST QUEMADMODUM TEMPORA DIVISA SUNT.
Postquam de compositis orationibus simplicibusque tractavit, definitionem enuntiationis ingreditur. Ait enim: enuntiatio est vox significans affirmationem vel negationem, vel in praeteritum vel in praesens vel in futurum tempus. Quod enim dixit DE EO QUOD EST, ad affirmationem rettulit; quod addidit VEL NON EST, ad negationem; quod vero secutus est QUEMADMODUM TEMPORA DIVISA SUNT, ad singulorum temporum rettulit rationem. Sive enim aliquis sic dicat: Socrates vivit Socrates non vivit sive: Socrates vixit Socrates non vixit vel sic: Socrates victurus est Socrates victurus non est quoniam affirmatio est aut negatio quoniamque quaelibet ipsarum in aliquo temporum est, quae dividuntur in futurum, praesens ac praeteritum, plenam retinet simplicis enuntiationis naturam.