Authors/Buridan/Summulae de dialectica/Liber 2/Cap7

• 2.7.1 De comparatione omnium praedicabilium ad invicem
• 2.7.2 De comparatione generis, speciei et differentiae simul ad
• 2.7.3 De comparatione generis et speciei simul ad speciem
• 2.7.4 De comparatione generis et speciei simul ad differentiam
• 2.7.5 De comparatione proprii et accidentis ad invicem
• 2.7.6 De comparatione accidentis ad omnia alia praedicabilia simul

Latin	English
SDD 2.7: DE COMMUNITATIBUS ET PROPRIETATIBUS PRAEDICABILIUM
SDD 2.7.1 DE COMPARATIONE OMNIUM PRAEDICABILIUM AD INVICEM
Commune est omnibus quinque praedicabilibus de pluribus praedicari. Et unicuique proprium est praedicari illo modo qui ex sua definitione apparet. [cf. PH 24.2-3]
Istud ultimum capitulum vocatur 'De communitatibus et proprietatibus praedicabilium'. Et hoc est dictu: de assignatione convenientium et differentiarum praedicabilium adinvicem. Et in aliquibus Summulis istud capitulum invenitur, et in aliquibus non. Et adhuc, in quibus invenitur, invenitur sub diversis verbis, sicut forte placuit illis qui hoc capitulum addiderunt. Ideo etiam ego ponam mihi placentem textum.
Et dividam capitulum in sex partes: prima erit communiter de comparatione omnium praedicabilium adinvicem; secunda erit de comparatione generis, speciei et differentiae simul ad proprium et accidens simul, tertia erit de comparatione generis et differentiae simul ad speciem; quarta erit de comparatione generis et speciei simul ad differentiam. Quinta erit de comparatione proprii et accidentis adinvicem. Et sexta erit de comparatione accidentis ad omnia alia praedicabilia simul. Partes patebunt. /REF/
In prima parte quantum ad primam clausulam, apparet de praedicabili proprie dicto, prout scilicet excludit praedicationem terminorum singularium, sicut prius dictum fuit. Et secunda clausula est manifesta, quia omnis definitio est propria definito.
SDD 2.7.2 DE COMPARATIONE GENERIS, SPECIEI ET DIFFERENTIAE SIMUL AD PROPRIUM ET ACCIDENS SIMUL
Generis, speciei et differentiae simul est commune et proprium praedicari essentialiter; proprii autem et accidentis praedicari denominative. (2) Item. His tribus commune et proprium est esse priora, scilicet genera et differentia speciebus, et speciem suis individuis; proprio autem et accidenti esse posteriora, suis subiectis. [abest a PH]
In ista secunda parte sunt duae clausulae, scilicet duae comparationes. De prima dictum est in capitulo de proprio quid vocamus praedicari essentialiter et quid accidentaliter sive denominative. Et notandum est quod Aristoteles aliquando distinguit praedicationem univocam contra aequivocam solum, ita quod non contra denominativam, capiendo large 'praedicationem univocam'. Et sic bene est commune omnibus praedicabilibus univoce praedicari de pluribus. Aliter aliquando capit 'praedicationem univocam' magis stricte, prout distinguitur contra aequivocam et denominativam. Et sic saepe contingit proprium et accidens non-aequivoce praedicari; et in hoc distinguuntur contra genus, speciem et differentiam.
2. Sed de secunda clausula sciendum est quod non est ibi sermo de prioritate quantum ad res significatas pro quibus termini supponunt, quia sunt eorundem generum, specierum et differentiarum; immo etiam subiectum et accidens vel proprium pro eisdem rebus supponunt. Sed est sermo de prioritate rationum a quibus illi termini sumuntur qui dicuntur genus et species etc. Dictum enim est in prooemio Physicorum quod magis universalia sunt nobis priora et notiora; genera autem sunt magis universalia suds speciebus et differentiis, et species suds individuis. Sed utrum hoc sit verum, determinandum est demonstrative in tertio De anima.
Sed etiam licet differentia esset convertibilis cum specie et quod forte species esset notior quam sue differentia secundum conceptum confusum, tamen oportet differentiam esse prius notam quam speciem, quando species cognoscitur definitive. Ideo sic concedenda est differentia esse prior specie. De proprio autem et accidente contingit saepe quod res sit prius cognita secundum conceptum accidentalem quam secundum conceptum proprium substantialem. Tamen secundum definitivam notitiam conceptus substantiales sunt priores, quia oportet terminos accidentales eo modo quo eis competit definitio, definiri per substantiales, ut debet videri septimo Metaphysicae.
SDD 2.7.3 DE COMPARATIONE GENERIS ET SPECIEI SIMUL AD SPECIEM
Generis et differentiae simul in ordine ad speciem commune et proprium est esse definitiva specierum et indefinibilia, sed speciem esse definibilem per genus et differentiam. Et ob hoc species componi dicitur ex genere et differentia. [abest a PH]
Ista pars est manifesta et concessa. Unde si genus subalternum definiatur, hoc non est inquantum genus sed inquantum species. Et si aliqua generalissima describantur ab Aristotele vel ab aliis, illae non sunt definitiones essentiales, de quibus hic loquimur, sed descriptiones per aliquas proprietates ipsorum. Illud autem quod infertur, scilicet quod species est composite ex genere et differentia, debet exponi, ut credo: species, id est definitio speciei.
SDD 2.7.4 DE COMPARATIONE GENERIS ET SPECIEI SIMUL AD DIFFERENTIAM
Genus et species in ordine ad differentiam se habent quod sunt praedicabilia in quid, et differentia non, sed in quale. [cf. PH 24.4-5]
Sed dubitatur quomodo hoc sit possibile, cum secundum prius dicta differentia nihil plus significet vel connotet extraneum quam genus uel species. Et apparet mihi quod /REF/ hoc non sit nisi propter diversos modos significandi grammaticales. Nam sicut dicit Commentator duodecimo Metaphysicae "grammaticus videt in multis differre dispositionem et dispositum." Et sic movetur ad imponendum eis nomina diverse, ut 'albedo' et 'album'. Et quia non est eius inquirere an in omnibus, vel in quibusdam, sic different dispositio et dispositum, ipse secundum similitudinem ad illa in quibus manifeste differunt, imponit etiam nomina eis per modum dispositionis et dispositi, seu determinationis et determinabilis vel etiam determinati, derivando ab abstracto concretum (uel econverso), relinquens metaphysico considerationem an illa nomina supponant pro eodem vel pro diversis.
Propter quem diversum modum significandi grammaticalem illa nomina habent diversos modos praedicandi. Et derivatur unum de altero sicut concretum ab abstracto,utde'homo': 'humanitas', 'humanum'; immode'deus': 'deltas', 'divinum', 'divinitas'. Et non praedicatur 'deus' in quale, sed 'divinum' bene. Ut si quaeratur 'quale ens est Prima Causa?', possumus dicere quod est ens divinum. Sic ergo differentia praedicatur in quale, quia significat per modum adiectivae determinationis. Genus autem et species praedicantur in quid, quia significant per modum determinabilis et determinati.
SDD 2.7.5 DE COMPARATIONE PROPRII ET ACCIDENTIS AD INVICEM
Proprium et accidens simul hoc habent commune et proprium quod praedicantur denominative et non essentialiter; et quod sunt posteriora his quorum dicuntur propria vel accidentia. Et non praedicantur de eis in quid sed in quale, aut quomodolibet aliter. [abest a PH]
Haec omnia quae in hac parte ponuntur, sunt dicta et satis declarata prius.
SDD 2.7.6 DE COMPARATIONE ACCIDENTIS AD OMNIA ALIA PRAEDICABILIA SIMUL
Accidentis contra alla quattuor praedicabilia proprium est praedicari de eo cuius dicitur accidens, secundum magis et minus. Ut quod unus homo dicitur albior altero vel senior, aut etiam idem homo quandoque magis, quandoque minus albus. [abest a PH]
Hanc ultimam notat Porphyrius. Quae videtur dubitabilis, quia licet 'esse disciplinae susceptibile' dicatur proprium hominis secundum Aristotelem, tamen unus est susceptibilior, id est aptior ad suscipiendum, quam alius. Et licet etiam 'uirtuosum' sit genus ad 'iustum' vel 'castum', tamen unus iustus vel castus potest esse aliquando minus virtuosus et post magis, cum ex actibus virtuosis magis intendatur virtue et perficiatur, ut apparet secundo Ethicorum. Et similiter hoc nomen 'album' est species ad ista individua 'hoc album', 'illud album'; et tamen hoc album dicitur magis vel minus album quam illud. Igitur utique apparet quod illa proprietas sit falsa.
Ad haec omnia breviter respondendum est quod multa sunt nomina specierum vel generum sic recipientia comparationem secundum grammaticam, ut ista nomina 'castum', 'album', 'uirtuosum' -- (dicimus enim 'uirtuosus, virtuosior, virtuosissimus', 'albus, albior, albissimus', licet 'uirtuosum' sit genus 'iusti', et 'album' species 'colorati') -- sed intentio Porphyrii est quod in terminis dicto modo comparationem recipientibus: si positivus est genus alicuius termini, comparativus eius vel superlativus non erit genus eiusdem termini. Ut si 'uirtuosum' sit genus 'iusti', tunc 'uirtuosior' vel 'uirtuosissimus' non remanebit genus 'iusti', sed est praedicatum accidentale, quia genus debet universaliter verificari de qualibet suarum specierum. Modo, licet omnis iustus sit virtuosus, tamen non omnis iustus est virtuosior aut virtuosissimus.
Et ita similiter de specie ad individuum. Nam si iste terminus 'album' est species ad istum terminum 'hoc album', numquam tamen iste terminus 'albius' est species ad 'hoc album', quia, quamdiu individuum specie) pro aliquo supponit, oportet quod species vere affirmetur de illo. Modo, licet necesse sit quod hoc album, quamdiu est hoc album, sit album, tamen non sic necesse est quod sit albius. Sed magis bene diceretur quod, sicut 'album' est species ad 'hoc album', ita 'albius' ad 'hoc albius', et 'albissimum' ad 'hoc albissimum'.
Et similiter oportet dicere de proprio et de subiecto cuius est proprium, quia si ponamus 'risibile' esse proprium hominis, non est possibile quod 'risibilius' sit eius proprium. Si enim omne risibile est homo, non est verum quod omnis homo sit risibilior. Oportet enim aliquem esse risibilem qui non est risibilior.
Accidens autem, si recipiat comparationem, poterit respectu eiusdem subiecti praedicari per modum accidentis et secundum positivum et secundum comparativum et secundum superlativum, vel successive, vel etiam forte simul, ut quod ignis est calidus, calidior, calidissimus. Et hoc intendebat Porphyrius. Tamen non est dicendum quod hoc conveniat omni accidenti, sed multis.