Authors/Buridan/Summulae de dialectica/Liber 2/Cap1

• 2.1.1 De distinctione huius nominis 'praedicabile'
• 2.1.2 De assignatione convenientiae et differentia inter
• 2.1.3 De divisione praedicabilium

Latin	English
SDD 2: edited by L. M. De Rijk.
/7/ SDD 2: DE PRAEDICABILIBUS
SDD 2.1: DE PRAEDICABILIBUS IN COMMUNI
SDD 2.1.1 DE DISTINCTIONE HUIUS NOMINIS 'PRAEDICABILE'
Praedicabile quandoque sumitur proprie, quandoque communiter. Praedicabile proprie sumptum est quod praedicatur de pluribus; praedicabile communiter sumptum est quod praedicatur sive de uno solo sive de pluribus. De uno solo, ut Socrates praedicatur solum de se ipso, dicendo 'Socrates est Socrates'; de pluribus, ut animal de leone et de equo, et homo de Socrate et Platone, et sic de aliis. [cf. PH 17.4-7] /8/
Iste secundus tractatus determinat de praedicabilibus. Et continet septem capitula. Et primum est de distinctione huius nominis 'praedicabile' et de eius divisione; secundum est de genere; tertium est de specie; quartum de differentia; quintum de proprio; sextum de accidente; septimum de communitatibus et proprietatibus praedicabilium.
Primum capitulum continet tres partes: prima est distinctio huius nominis 'praedicabile'; secunda est assignatio convenientiae et differentiae inter ista nomina 'praedicabile' et 'universale'; tertia est divisio praedicabilium. Partes patebunt.
Circa primam partem et totum tractatum notandum est quod isti termini 'praedicatum' et 'praedicabile' non differunt secundum significationem nisi penes actum et potentiam. Et licet dicamus quod Porphyrius determinat de praedicabilibus et Aristoteles in libro Topicorum de praedicatis, tamen non debemus credere quod in hoc Aristoteles et Porphyrius velint ponere differentiam in suis determinationibus de illis penes actum et potentiam, immo uterque vocat genus 'quod praedicatur etc.', id est quod aptum natum est praedicari.
Secundo notandum est quod, licet omnis vox significativa ad placitum materialiter sumptum possit in propositione subici et praedicari, non tamen omnis /9/ vox significative sumpta potest sic subici vel praedicari. Et non intendimus hic de terminis innatis praedicari nisi significative sumptis.
Tertio notandum est quod res quae sunt praeter operationem animae (ut lapides vel plantae), non praedicantur nec subiciuntur in propositionibus, sed conceptus in mente (quantum ad propositiones mentales), aut termini vocales vel scripti mediantibus illis conceptibus quibus subordinantur significativi, sicut alias dictum est. Et haec dicuntur praedicabilia secundum quod innate sunt praedicari de aliquibus subiectis in aliquibus propositionibus. Et ita etiam possum dici subicibilia inquantum etiam possum subici aliquibus praedicatis in aliquibus propositionibus.
Tunc igitur notandum est quantum ad distinctionem quam ponit auctor, quod aliquis terminus praedicatur, vel est innatus praedicari, de pluribus et aliquis de uno solo, sicut ipse exemplificat. Et utrumque horum dicitur praedicabile, capiendo hoc nomen 'praedicabile' communiter. Tamen hoc nomen 'praedicabile' proprie sumptum restringitur ad supponendum solum pro terminis de pluribus praedicabilibus. Et secundum hanc propriam acceptionem intendit Porphyrius determinare de praedicabilibus.
Sed tunc est magna dubitatio utrum aliquis terminus sit praedicabilis solum de uno. Et apparet quod non, quia ille esset iste terminus 'Socrates', vel alius terminus quem vocamus singularem vel discretum. Sed hoc non est verum, quia iste terminus 'Socrates' est praedicabilis de pluribus, quia non praedicatur res de re /10/ (loquendo de rebus praeter operationem animae existentibus, ut de lapidibus vel arboribus), sed terminus significativus de alio terming significativo praedicatur, ut ante dictum est. Modo constat quod iste terminus 'Socrates' de valde multis terminis praedicatur, ut de istis: 'homo', 'animal', 'album', 'musicum' etc. Nam 'homo est Socrates', 'animal est Socrates', 'album est Socrates', et sic de aliis.
Et sine dubio credo quod dubitatio procedit via sua, et quod omnis terminus vere praedicabilis vel subicibilis in propositione affirmativa vera est vere praedicabilis non solum de uno, sed de multis seu de multorum terminorum diversorum unoquoque. Ideo oportet exponere quod terminus singularis, ut 'Socrates', non est innatus praedicari de pluribus, id est non est innatus supponere pro pluribus divisim, id est pro plurium unoquoque, sic intelligendo quod, signato aliquo pro quo supponit, non est innatus supponere pro aliquo alto, uel etiam, signatis aliquibus pro quibus supponit coniunctim, non est innatus supponere pro aliis, ut 'iste populus', nisi hoc fuerit aequivoce; vel nisi hoc fuerit propter denominationem totius a parte principaliori; vel propter unitatem secundum continuationem in succedendo diversas partes adinvicem in aliquo, ut in fluuio aut aliquo <alto> tali modo (quod non hic tractandum est, sed ubi quaeri debet de identitate partium ad suum totum, ut quomodo iste terminus 'Secana' est terminus singularis, licet non sit eadem aqua, scilicet quae anno praeterito).
Praedicabile ergo proprie sumptum, de quo hic intendimus, sic describitur quod sit terminus aptus natus praedicari de pluribus, id est supponere pro pluribus, et non pro uno solo, eo modo quo nunc de terming singulari dicebamus. /11/
SDD 2.1.2 DE ASSIGNATIONE CONVENIENTIAE ET DIFFERENTIA INTER 'PRAEDICABILE' ET 'UNIVERSALE'
Unde praedicabile proprie sumptum idem est quod universale. Sed differunt, quia praedicable definitur: quod est aptum natum praedicari de pluribus; et universale: quod aptum natum est esse in pluribus. [cf. PH 17.7-11]
Haec est secunda pars secundum auctorem nostrum. Quae non est vera de proprietate sermonis. Si enim A est idem quod B, non differt ab eo. Ideo dimitto litteram suam, et dico quod isti termini 'universale' et 'praedicabile' non sunt idem, sed dicuntur idem convertibiliter, sic quod omne praedicabile est universale, et econverso. Et sic de illis significative sumptis vere et affirmative dicitur hoc praedicatum 'idem'. Omne enim praedicabile et universale sunt idem, et, econverso, et omne universale et praedicabile.
Sed tamen isti termini differunt secundum rationem, quia secundum diversas rationes impositi sunt ad significandum easdem res. Nam relative dicuntur isti termini 'praedicatum' et 'subiectum', et isti etiam 'praedicabile' et 'subicibile'. Terminus enim ea ratione dicitur praedicabile qua innatus est praedicari de subiecto, et subicibile ea ratione qua innatus est subici praedicato in propositione. Sed idem terminus dicitur ea ratione universale qua indifferenter significat plura et innatus est /12/ supponere pro pluribus, sicut dictum est, sine respectu ad subici vel praedicari. Nec est credendum quod terminus universalis insit terminis sub se contentis, nisi accipiendo 'inesse' pro 'praedicari vere et affirmative', ita quod non different praedicari et inesse nisi secundum vocem.
Et est notandum quod, licet aliquando dicatur universale secundum causalitatem (ut Deus, qui est cause plurium), et universale secundum distributionem (sicut propositio dicitur universalis), aut aliis modis -- tamen hic non capio 'universale' nisi pro terming communi secundum significationem plurium, immo, melius loquendo, secundum suppositionem pro pluribus, sicut dictum est prius.
SDD 2.1.3 DE DIVISIONE PRAEDICABILIUM
Praedicabile autem proprie sumptum dividitur in genus, speciem, differentiam, proprium, et accidens. [cf. PH 17.12-3]
Ista tertia pars dividit hoc nomen 'praedicabile' in suas species. Cum enim praedicabile dicatur ex eo quod est aptum natum praedicari, rationabile est quod secundum diversos modos praedicandi distinguamus species (aut modos) contentas (aut contentos) sub hoc genere 'praedicabile'. Omne ergo quod praedicatur de aliquo, vel /13/ praedicatur de illo essentialiter, scilicet ita quod neuter terminus super significationem alterius addat extraneam connotationem; vel praedicatur denominative, scilicet ita quod unus terminus addat super significationem alterius alienam connotationem.
Apparet ergo quod haec divisio sit sufficiens, quia datur per opposite. Si enim praedicetur essentialiter modo praedicto, tunc praedicatur in quid, vel in quale. Et si in quale, est differentia. Et si in quid, tunc si praedicetur de pluribus differentibus specie, uocatur genus; si autem praedicetur de pluribus numero differentibus solum, tunc dicitur species; sed etiam si praedicetur de pluribus differentibus specie et habeas genus superveniens, adhuc dicitur species, sicut post dicetur. Si vero praedicetur denominative, tunc uel est convertibile secundum praedicationem cum eo de quo praedicatur, vel non. Si sic, tunc respectu illius dicitur proprium; et si non, tunc respectu illius dicitur accidens. Sic ergo manifestum est quod omne praedicabile respectu eiusdem respectu cuius dicitur praedicabile, dici debet vel genus, vel species, vel differentia, vel proprium, vel accidens.
Dubitationes contra hanc divisionem videbuntur quando de singulis membris erit determinandum in speciali.
Aliqui autem volunt ea alio modo distinguere, dicentes quod omne praedicabile est praedicabile in quid vel in quale. Si in quid, tunc est genus vel species. Si in quale, hoc est essentialiter vel accidentaliter. Si essentialiter, sic est differentia; si accidentaliter, tunc vel convertibiliter, <et sic est proprium>, vel non convertibiliter, <et sic est accidens>. Sed hoc totum est male dictum, quia plurima sunt praedicabilia quae nec praedicantur in quid nec in quale, sed in quantum (ut 'bicubitum', 'tricubitum'), vel in quot (ut 'tria', 'quattuor'), vel in ubi (ut 'in domo', 'in stabulo'), uel in quando (ut 'heri', 'cras').