Authors/Duns Scotus/Lectura/Lectura I/D30

• Quaestio 1
• Quaestio 2

Latin	English
ƿ[1] Circa distinctionem trigesimam quaeritur utrum aliquid dicatur de Deo ex tempore. Quod non, videtur: Quia quidquid dicitur de Deo, est aeternum (nam quidquid dicitur de Deo est Deus, cum quidquid dicatur de Deo est in Deo; sed Deus est aeternus; igitur quidquid dicitur de Deo, est aeternum); sed temporale non est aeternum; igitur nihil dicitur de Deo ex tempore.
[2] Praeterea, nullum aeternum dicitur de temporali, igitur nullum temporale a simili dicitur de aeterno; sed Deus est aeternus; igitur nihil dicitur de eo ex tempore, quod tamen contingeret si de Deo diceretur aliquid temporale.
[3] Praeterea, nullum 'fieri' de Deo dicitur; sed si aliquid diceretur de Deo ex tempore, diceretur Deus fieri illud, ut si diceretur 'creator' ex tempore, 'incarnari', tunc dicitur fieri homo vel fieri creator, quod non est dicendum.
[4] Sed contra est quod dicit Augustinus V De Trinitate ultimo, quod sicut creatura incepit esse servus, ita Deus ex tempore dicitur esse 'dominus', ne si diceretur 'dominus' ab aeterno, cogeremur dicere creaturam ab aeterno fuisse.
[5] Praeterea, per rationem: 'relativa sunt simul natura'; sed in creaturis sunt aliqua relativa in comparatione ad Deum, quae conƿveniunt creaturae ex tempore et non ab aeterno, quibus relativis correspondent relationes oppositae in Deo; igitur aliquid dicitur de Deo ex tempore.
[6] Iuxta hoc quaeritur utrum sit aliqua relatio realis Dei ad creaturam. Quod sic, videtur: Deus ab aeterno dicitur omnipotens et omnisciens, - et ista dicuntur in relatione Dei ad creaturam, quia Deus non dicitur omnipotens ad se nec omnisciens, sed in comparatione etiam ad extra.
[7] Confirmatur, quia omnipotentia et omniscientia conveniunt Deo sine actu rationis, quia sunt attributa Deo, nam omnipotentia appropriatur Patri et omniscientia Filio; igitur sunt in Deo ex natura rei (licet dicatur quod non sic distinguuntur), quia omnis perfectio in divinis est ex natura rei, non causata per operationem intellectus; igitur etc.
[8] Praeterea, relationes quae fundantur supra actionem, sunt relationes reales, sicut patet ex V Metaphysicae; sed huiusmodi relationes quae fundantur supra actionem competunt Deo, sicut creare et gubernare, a quibus dicitur creator et gubernator.
[9] Dicit quod non quaecumque relatio fundata supra actionem, ƿest realis, sed illa tantum quae fundatur supra actionem naturalem et non liberam. - Contra: tunc supra actionem liberam ipsius voluntatis creatae non posset fundari relatio realis, et sic non esset relatio realis voluntatis creatae ad suum actum, quod falsum est.
[10] Praeterea, relatio fundata supra quantitatem est realis, V Metaphysicae; sed supra quantitatem virtualem Dei fundatur relatio Dei ad creaturam, ut inaequalitas; ergo refertur ad creaturam relatione reali.
[11] Confirmatur: quantitas virtualis personarum in se est realis, et aequalitas fundata supra eam, - similiter quantitas virtualis in creaturis est realis; igitur utrumque in se sufficit ad fundandum relationem realem; igitur comparando unum alteri, adhuc erit relatio realis.
[12] Praeterea, Deus dicitur realiter 'dominus' et realiter 'creator'; igitur ista 'relatio in se' est realis in eo, quia Deus non dicitur realiter aliquid ab eo quod non est realiter in eo.
[13] Contra: 'Relativa sunt simul natura'; sed nihil reale in Deo est simul natura cum creatura; igitur nulla relatio realis est in Deo in comparatione ad creaturam.
[14] Ad primam quaestionem dicunt quidam quod nulla relatio dicitur de Deo ex tempore, nec realis nec rationis, sed omnis relatio dicta de Deo competit sibi ab aeterƿno, - nova tamen appellatio secundum relationem sibi competit; unde nulla relatio nova sibi competit, sed antiquae relationis nova appellatio.
[15] Hoc autem ponunt sic, nam ex V Metaphysicae apparet quod non solum supra actionem fundatur relatio, sed supra actionem acceptam secundum diversa tempora fundantur diversimode relationes (sicut supra calefactionem mensuratam tempore praesenti fundatur relatio 'calefacientis ad calefactum', supra etiam actionem ut mensuratur tempore futuro fundatur relatio 'calefactivi ad calefactibile'); sicut igitur actio Dei ad creaturam, quae est fundamentum relationum Dei ad creaturam, variatur, sic et relatio sequens quae fundatur super illam actionem. Sed fundamentum in Deo est idem, variatum tamen secundum rationem; igitur similiter relatio sequens quae est Dei ad creaturam, sive accipiatur pro praeterito sive pro futuro sive pro praesenti, erit eadem, variata solum secundum novam appellationem. Sicut ergo Deus nunc creat et nunc dicitur 'creans', ita ab aeterno fuit 'creativus', - et non est alia relatio, nec secundum rem nec secundum rationem, sed tantum secundum appellationem novam. Unde sicut relatio rationis importata per 'creativum' competit Deo ab aeterno, ita et relatio importata per 'creantem', sed non secundum istam novam appellationem; unde dicunt eandem relationem rationis, sicut fundamentum est idem.
[16] Hoc etiam confirmant per dictum Augustini V De Trinitate cap. ultimo, qui dicit quod cum dicitur Deum esse 'domi ƿnum' aut 'creatorem', ista appellatio relativa ex tempore inest Deo.
[17] Hoc etiam confirmant per dictum Magistri distinctione ista, qui etiam ponit illam relationem inesse Deo secundum novam appellationem.
[18] Ad secundam quaestionem dicunt etiam praedicti quod nulla est relatio realis Dei ad creaturam, quia - sicut dicunt (diffuse declarando) - ista se habent secundum ordinem in relatione reali, ita quod relatio realis requirit ista secundum ordinem: nam primo requiritur quod secundum relationem realem sit aliquid realiter relatum, et ex hoc sequitur secundo quod sit realiter aut naturaliter ad aliud ordinatum, et tertio sequitur quod sit dependens, et quarto quod sit mutabile, et quinto sequitur quod sit imperfectum, et sexto quod sit limitatum. Cum igitur Deus non sit limitatus nec imperfectus etc., sequitur quod non habet relationem realem ad creaturam. Ista diffuse declarant, sicut patet suo loco.
[19] Quod autem hic dicit, quod omne realiter relatum est realiter ordinatum, hoc potest exponi - quantum ad intentum suum quod omne relatum realiter ad aliud, in natura, est realiter ordinatum, quia in illis est maior perfectio in duobus quam in uno.
[20] Contra responsionem ad primam quaestionem: Si relationes Dei ad creaturam sint eaedem quae dicuntur ab aeterno de Deo et quae nunc dicuntur secundum novam appellationem, ut sic nulla nova relatio sit in Deo sed antiqua tantum ƿ(quia fundamentum est idem), - igitur similiter relationes in creaturis oppositae correspondentes erunt antiquae, ut sic nulla sit relatio nova creaturae ad Deum, quia fundamentum est idem, quia id quod ab aeterno erat creabile, est fundamentum relationis creati, et maxime ad Deum (quia fundamentum - secundum ipsum - erit fundamentum idem, cum ponat essentias rerum ab aeterno). Igitur sequitur, secundum istam rationem, quod nulla est relatio realis nova creaturae ad Deum, sed tantum antiqua, variata secundum rationem (sicut fundamentum) vel secundum novam appellationem.
[21] Praeterea, non est intelligibile quod forma aliqua sit in aliquo, et tamen quod non posset denominari ab illo; si igitur forma relationis, importata per nomen relativum 'creantis', sit in Deo ab aeterno, igitur ab aeterno potuit denominari secundum illam formam sicut nunc, quia appellatio sequitur realitatem formae et illa realitas ab aeterno fuit in Deo; igitur ab aeterno fuit creans, quod falsum est.
[22] Contra responsionem ad secundam quaestionem: Quando dicunt quod omne realiter ad aliud relatum, est realiter ordinatum et dependens ad aliud, - hoc non est verum, etiam in creaturis: non enim relatio realis requirit dependentiam realem. Ponatur aliquid albissimum, supponendo statum in augmentatione formarum, - fiat etiam aliud albissimum (hoc non includit aliquam incompossibilitatem respectu prioris): istius albissimi ad aliud albissimum est relatio realis, quia est similitudo realis huius ad illud, ex quo fundamentum est aeque perfectum utrobique (nam valde absurdum est dicere quod sit relatio realis duorum ƿquorum unum habet fundamentum perfectum et aliud imperfectum, sicut maius album et minus album, et tamen quod non sit relatio realis duorum in quibus fundamentum est aeque perfectum, cum fundamentum in uno imperfectum potest fieri perfectum; unde infinitas magnitudinis quia est aeque perfecta in Patre et Filio, ideo est aequalitas utriusque aeque perfecta); et tamen unum albissimum non dependet ab alio.
[23] Dicet forte quod expectat aliud et perfectionem alterius, quatenus una natura est in eis, a quibus potest abstrahi intentio communis. Contra: hoc non est dependere unum ab alio, ab eis posse aliquid abstrahi (sic enim Deus a creatura dependeret, cum ab eis potest aliquid commune abstrahi, ut dictum est supra in isto I).
[24] Praeterea, agens creatum - ut sol - non agit ut imperfectus est, et ideo agere attribuitur Deo, quia non dicit imperfectionem sed perfectionem; unde sol in quantum est agens et in quantum agit, perfectus est. Sed in quantum sol est agens, habet relationem realem ad effectum; igitur in quantum perfectum est in agendo, habet relationem realem ad effectum, a quo in nullo dependet, quia sic - in quantum perfectum est - dependeret ab alio ut imperfectum est. Igitur non est de ratione relationis realis dependentia realis.
[25] Praeterea, si omne realiter relatum ad aliud dependet ab illo in quantum est relatum ad aliud, igitur a - in quantum refertur ad b realiter dependet a b; sed b refertur realiter ad a (ponitur enim quod mutuo realiter referantur); igitur b, in quantum refertur ƿad a, dependet ab a: igitur a primo, a dependet a b in quantum b dependet ab a, - quod est impossibile, quia tunc esset circulus secundum prioritatem naturalem; impossibile enim est et contradictionem includens quod hoc sit prius illo naturaliter, et e contra illud prius isto naturaliter (tunc enim idem respectu eiusdem esset prius et posterius naturaliter, et eodem respectu idem definiret se, et omnia impossibilia sequerentur). Igitur non est de ratione relationis realis dependentia realis.
[26] Praeterea, videtur quod oportet ipsum concedere relationem realem Dei ad creaturam, quia secundum ipsum lapis (vel quaecumque alia res creata) habet esse quiditativum, quia est exemplatus a Deo ab aeterno, - et illud esse est reale secundum ipsum, igitur est sufficiens ad fundandum relationem realem; igitur multo fortius sufficit ad terminandum relationem realem. Et est ibi distinctio realis et ordo ex natura rei, ita quod ex uno necessario sequitur aliud, quia secundum ipsum si ponitur per impossibile quod esset Deus et tamen non volens nec intelligens et esset infinitus secundum perfectionem, adhuc ex necessitate naturae produceret res in esse quiditativo propter infinitam perfectionem suam; est igitur ibi ordo, ita quod sequitur res in esse quiditativo ex natura rei, sicut modo ponunt philosophi quod mundus est ƿex Deo ex natura rei et ex necessitate naturae suae. Ergo est relatio realis - secundum ipsum - Dei ad creaturam, cum hic inveniantur omnia quae requiruntur ad relationem realem.
[27] Aliter dicitur ad primam quaestionem quod in Deo nulla est relatio ex tempore, sed tantum est in creatura.
[28] Quod probant per Augustinum et Magistrum ubi supra: in creatura est servitus, - et Deus dicitur 'dominus' non propter relationem in Deo, sed dicitur 'dominus' propter relationem in creatura, a qua sic denominatur, ut sic non tantum sit relatio servitus in creatura sed etiam dominium.
[29] Ad secundam quaestionem etiam dicitur quod Dei ad creaturam non est relatio realis, quia relatio realis requirit ordinem realem, Deus autem non habet ordinem realem ad creaturam sed est supra ordinem.
[30] Contra: Impossibile est quod oppositae relationes quibus idem non potest referri ad se, sint in eodem, - licet aliquando oppositae relationes quibus idem refertur ad se, sint in eodem (sicut voluntas ƿmovet se). Sed propositio universaliter vera est de relationibus oppositis quibus idem non refertur ad se: tales enim impossibile est quod sint in eodem, quia in quo est relatio, potest referri illa relatione. Igitur impossibile est quod in creatura sint servitus et dominium, nisi idem sit dominus sui ipsius.
[31] Praeterea, non est relatio in aliquo in quo non est fundamentum illius relationis; sed fundamentum relationis dominii non est in creatura; igitur nec ista relatio.
[32] Contra responsionem ad secundam quaestionem: In respondendo est fallacia consequentis et petitio principii.
[33] Peccat enim primo secundum consequens, quia relatio est genus generalissimum et habet multas species: quaedam relationes sunt disparatae, et quaedam quae fundantur supra unitatem quae ordinem habent. Unde relationes disparatae non habent ordinem: dissimile enim refertur ad simile, et tamen non sequitur quod dissimile ordinetur ad simile, hoc enim nihil est dicere. Unde relationes quae includunt ordinem unius extremi ad aliud, sunt contentae sub relatione, nam ordo est specialis relatio. Non igitur sequitur 'hoc non ordinatur realiter ad illud, igitur non refertur ad illud', sed arguitur a destructione antecedentis.
[34] Praeterea, est ibi petitio principii: quare negatur ordo Dei ad creaturam? Primum enim et secundum referuntur, et est ordo primi ad secundum, licet non ille ordo qui est posterioris ad primum. Quare igitur negatur ordo Dei ad creaturam? Inter ipsum enim et creaturam est ordo: licet non ordinetur ad creaturam sicut posterius, ordinari tamen videtur sicut prius et perfectius. Unde est petitio principii. ƿ
[35] Respondeo igitur ad primam quaestionem quod nulla est relatio in Deo ex tempore, nec est necesse propter relationem creaturae ad Deum - quae est relatio temporalis - ponere in Deo relationem aliquam Dei ad creaturam, nec realem nec rationis; unde non est necesse ut, quia relatio creaturae terminatur ad Deum, quod e contra sit aliqua relatio Dei ad creaturam. Verumtamen necessario ponendae sunt relationes Dei ad creaturam, licet non propter hoc quia e contra creatura refertur ad Deum vel quia Deus terminat relationem creaturae ad ipsum.
[36] Primum declaro sic: Relationes tertii modi sunt non mutuae, sicut patet ex V Metaphysicae, nam alterum extremum refertur ad aliud, et e contra non refertur reliquum ad ipsum (nec realiter nec secundum rationem), sed tantum denominatur a relatione quia e contra aliud extremum refertur ad ipsum, - unde denominatur non a relatione qua refertur sed a relatione qua aliud refertur ad ipsum, sicut dicit Philosophus V Metaphysicae: scibile non refertur ad scientiam nec sensibile ad sensum, nisi quia e contra scientia et sensus referuntur ad scibile et ad sensibile. Unde in aliis modis relationum, quia relativa sunt aliorum et e contra, secundum illud quod sunt, ƿest mutua habitudo; sed non sic in tertio modo: nulla enim est divisio relationis in extremo terminante relationem ad ipsum, secundum quod terminans est illam relationem. Intellectus tamen bene potest comparare illud extremum ad aliud et sic fundare relationem rationis, sed hoc omnino accidit in quantum terminat relationem alterius extremi; unde accidit quod mutuet relationem e contra, in quantum aliud refertur ad ipsum secundum tertium modum relationis. - Nunc autem relatio creaturae ad Deum est tantum secundum tertium modum relationis, sicut praedictum est in isto superius; et ideo nulla est relatio necessaria in Deo (nec antiqua nec nova) secundum quod terminat relationem creaturae ad ipsum.
[37] Sed quomodo salvabuntur proprietates communes relativorum, quod "omnia dicuntur ad convertentiam" et quod sunt "simul natura" etc., si in tertio modo relationis unum refertur ad aliud, et non e contra - prout terminat relationem - nec secundum relationem realem nec rationis?
[38] Dico quod instat quod non omnia relativa dicuntur ad convertentiam et in IX Metaphysicae et in Praedicamentis: Nam in IX Metaphysicae, comparans actum ad potentiam, dicit quod actus praecedit potentiam perfectione, definitione et tempore; secundum ipsum etiam potentia dicit respectum ad actum, quia potentia perficitur per actum. Si tamen esset relatio mutua actus ad potentiam, non esset possibile quod actus praecederet potentiam definitione, perfectione et tempore, quia si actus definiat potentiam ut terminat eius relationem, impossibile est quod e contra definitur per potentiam, - quod tamen contingeret si esset ƿmutua relatio inter actum et potentiam, quia secundum Porphyrium utrumque ponitur in ratione utriusque. Igitur actus, ut terminat relationem potentiae, est quid absolutum, et non refertur ad potentiam (nec realiter nec secundum rationem) prout terminat relationem potentiae.
[39] Item, Philosophus in Praedicamentis instat quod non omnia relativa dicuntur ad convertentiam. Scientia enim dicitur ad scibile, sed non e contra: non enim si est scibile, necesse est scientiam esse, - verum enim est quod scibile, secundum istam intentionem scibilitatis, refertur ad scientiam in actu vel in habitu, sed tamen non 'illud quod est scibile' quod terminat relationem scientiae, unde dicit ibi Philosophus quod quadratura circuli scibilis est, non tamen de ea est scientia. Unde patet quod loquitur de eo quod est scibile, ita quod scientia dicitur ad illud quod est scibile (ut hominem esse risibilem), et non e contra (nec realiter nec ratione) prout terminat eius relationem.
[40] Unde relationes mutuae dicuntur ad convertentiam. Sed relationes tertii modi sunt non mutuae et alterius rationis: si enim ponitur quod nullus intellectus esset, et ponatur per impossibile quod Deus esset aliqua substantia necessario producens, sicut sol, tunc sol produceret effectum aliquem, et ille effectus referretur ad Deum - et non e contra - realiter (sicut supponitur, cum sit Deus), nec secundum rationem, quia non est intellectus qui potest fundare istam relationem, per positum.
[41] Sic igitur patet primum, quod in Deo non est necesse ponere relationem aliquam (nec antiquam nec novam) prout terminat relationem creaturae ad ipsum. ƿ
[42] Sed diceret forte aliquis quod secundum dicta videtur quod sicut in relationibus tertii modi unum extremum refertur ad aliud et in alio extremo non est relatio ad primum, ita quod ut terminat relationem alterius non refertur ad ipsum (sicut dictum est de actu et potentia), quia tunc idem esset prius se naturaliter secundum definitionem, - ita secundum istam relationem videtur ponendum esse in aliis relationibus, quod unum relativorum prout terminat relationem alterius non refertur ad ipsum, quia tunc esset prius eo secundum definitionem et e contra.
[43] Dico quod nullum relativum refertur ad aliud in quantum aliud refertur ad ipsum, - nec ex hoc quod unum refertur ad aliud, ponendum est aliud habere relationem ita quod terminat relationem alterius ut in se relativum est. Hoc - dico - non est verum in aliquo modo relationis, quia si esset de ratione relativi quod in quantum refertur ad aliud, aliud refertur ad ipsum, tunc inveniretur in omni eo quod est in genere relationis, - quod non est verum de eo quod refertur secundum tertium modum relationis; et ideo in quantum unum relativum terminat relationem alterius, accidit sibi habere relationem, sed terminat in quantum absolutum. Sicut Socrates est albus et est similis, et Plato similiter est albus et est similis Socrati; igitur 'albus similis' refertur ad Platonem album, cui accidit esse similem in quantum terminat relationem; unde similitudo non est ratio sibi ad terminandum relationem, nec e contra. Exemplum de generatione et corruptione (si sint duae mutationes, sicut verum est): corruptio est a forma ad privationem formae, et accidit illi privationi formae - secundum quod terminat mutationem - quod coniungatur cum aliqua forma; sic etiam generatio per se est a privatione formae ad forƿmam, et accidit privationi - secundum quod est 'terminus a quo' - quod coniungatur cum aliqua forma.
[44] Sic in proposito, illud quod terminat dependentiam et relationem unius extremi, est absolutum, et accidit sibi - ut terminat - quod e contra referatur. Et secundum hoc salvatur quod non est mutua dependentia, ut sic idem dependeat a se; nec est circulus in definitionibus nec in prioritate naturali, ut sic idem sit prius alio et posterius in quantum est definiens et definitum, nam aliud extremum - in quantum terminat - sic prius est et non dependet, quia terminat sub ratione absoluti. Et sic ponendo, vitantur praedicta absurda, et aliter non.
[45] Sed quomodo tunc dicemus quod Deus denominatur a relatione temporali, si nec est in eo, nec illa relatio - a qua denominatur - secundum se sit in creatura, sicut dixerunt opiniones praedictae? Dico quod creatura dicitur 'servus', et Deus 'dominus', et Deus denominatur 'dominus', non a relatione dominii, quae sit - in creatura - alia a relatione servi, sed quia servitus est in creatura; ex illa relatione, opposito modo, denominatur Deus 'dominus', - unde denominatur nova appellatione relationis quae est in creatura (et sic intelligit Augustinus et Magister, sicut patet intuenti eos). Videmus enim quod hoc opus dicitur 'humanum' non ab humanitate quae est in opere, sed solum ab humanitate in homine; sic in proposito, Deus dicitur 'dominus' non a ƿrelatione quae est in ipso ut terminat relationem, sed a relatione quae est in creatura. Sic igitur patet primum.
[46] Secundo dico quod in Deo sunt relationes Dei ad creaturam (praeter relationes ideales), quae non sunt in eo ut terminat relationem creaturae ad Deum. Et istae relationes possunt causari et per intellectum nostrum in Deo ut est obiective in intellectu nostro, et etiam per intellectum suum: nam intellectus noster potest negotiari circa Deum et comparare ipsum ad aliud, et hoc est habere habitudinem rationis ad aliud, - et haec relatio rationis nova est, quia non multum durat nisi quatenus durat actus negotiandi; intellectus etiam divinus potest causare relationes rationis ipsius ad creaturam, - sed istae relationes non possunt esse novae, nec etiam sunt eaedem relationes rationis quia fundamentum est idem, sed sunt diversae relationes rationis.
[47] Primum declaratur sic: intellectus divinus potest comparare se ad aliud et ad alia vel in quantum sunt scibilia vel in quantum sunt exsistentia et entia realia, - et sic comparando, habentur relationes rationis, non tamen novae.
[48] Probatio, quia impossibile est quod sit transitus a contradictorio ad contradictorium sine mutatione, quia si non aliter se haberet nunc quam prius, non esset maior ratio quare nunc alterum contradictoriorum est verum quam prius; si igitur sint aliquae relationes novae in essentia divina, causatae per intellectum divinum, quae non prius fuerunt, igitur est aliqua mutatio: sed non in obiecto, quia obiectum non habet esse nisi 'esse cognitum', - sed obiectum non habet 'esse cognitum' nisi quia Deus intelligit vel ƿnon intelligit, et hoc, dico, antequam res producatur in esse; ergo esset mutatio in intellectu divino, quod non convenit. Unde non posset esse relatio nova Dei ad creaturam, causata per intellectum divinum, nisi in Deo esset mutatio.
[49] Secundo dico quod relationes non sunt eaedem Dei ad creaturam (ut creativi et creantis) quia fundamentum est idem, - sicut ex parte creaturae esse in potentia non est idem formaliter cum esse in actu (sicut albedo in potentia non est idem formaliter cum albedine in actu), sicut nec ens secundum quid cum ente simpliciter non est idem simpliciter: et sic in re est ratio distincti obiecti - in comparatione ad intellectum nostrum - ut concipitur ut in potentia et ut in actu.
[50] Sic dico ex parte intellectus divini quod non est eadem intellectio formaliter qua divinus intellectus intelligit rem ut in potentia ab aeterno et pro aeterno, et prout intelligit 'rem in potentia' posse habere esse pro hoc 'nunc' licet intellexerit pro aeterno; et ideo non est eadem relatio rationis causata vel fabricata per divinum intellectum sic et sic concipientem rem.
[51] Unde possunt esse diversae relationes rationis: ipsius creativi, qua ab aeterno et pro aeterno hoc intelligit se posse creare, - et ipsius creantis, qua intelligit ab aeterno se creare, sed tamen pro hoc 'nunc'. Unde sunt ibi distinctae intellectiones, sufficientes ad distinctionem relationum diversarum secundum rationem, - sicut ex parte alia, quando intellectus noster intelligit rem ut in potentia et ut in actu.
[52] Ad primam rationem dicendum quod quidquid est in Deo, est aeternum, - sed non quidquid dicitur de Deo est aeternum, ƿquia non quidquid dicitur de Deo est in Deo, quia potest ab aliquo denominari quod non est in potentia, sicut dictum est.
[53] Ad aliud, quando arguitur quod nullum aeternum dicitur de temporali, igitur nec e contra, dicendum quod non est simile, quia temporale non potest denominari ab aeterno - propter immensitatem aeterni - sicut e contra.
[54] Ad aliud, quando arguitur quod tunc Deus dicitur fieri, dicendum quod non dicitur fieri simpliciter, sed tamen secundum rationem, vel proprie non dicitur 'fieri creator'.
[55] Ad secundam quaestionem dicendum quod in Deo non est relatio realis Dei ad creaturam.
[56] Huius ratio est: In Deo est perfecta simplicitas et perfecta necessitas. Ex eius autem perfecta simplicitate non potest esse aliquid in eo quod non est ipsum, sicut patet per Augustinum XI De civitate Dei cap. 10 et Magistrum distinctione 8; ex perfecta autem eius necessitate non coexigit aliud secum necessario, quasi si quodcumque aliud non esset, ipsum non esset. Sed si esset relatio realis Dei ad creaturam, - vel non esset perfecte simplex, vel non 'ex se necessarium', sed aliud secum necessario exigeret, quia relatio realis necessario coexigit suum extremum. Si ergo in Deo sit relatio realis ad creaturam, igitur illa relatio - dum esset - necessario coexigeret creaturam. Sed creatura potest non esse; vel ergo Deus necessario coexigeret aliud, et si sit illa relatio realis, sic non esset 'ex se necessarium', - vel illa relatio realis non esset Deus, quae ponitur esse in Deo. Igitur ex perfecta Dei simplicitate et ƿnecessitate sequitur quod in Deo non sit relatio realis ad creaturam.
[57] Sed contra hanc rationem obicio sic: secundum hanc rationem videtur quod nullum magis necessarium referatur ad minus necessarium relatione reali, - quod falsum est, quia tunc in sole non esset relatio realis ad effectum productum ab eo, qui potest non esse, quod non conceditur.
[58] Consequentia ostenditur sic: Si propter hoc in Deo non sit relatio realis ad creaturam quia est ex se necessarium et non requirit necessario secum quodcumque aliud, - igitur cum magis necessarium non requirat necessario secum minus necessarium, sed potest esse (licet ponatur, per impossibile sive possibile, minus necessarium non esse), igitur magis necessarium non refertur ad minus necessarium, quia unum relativum non potest esse sine alio.
[59] Praeterea, etsi aliud a Deo non sit necessarium ex se nec sit simpliciter necesse esse, tamen aliud a Deo est necessario possibile esse, quia non est necessarium aliquid simpliciter nisi sit aliquid possibile necessario, - immo eo ipso quo aliquid est necesse esse ex se (ut Deus), sequitur quod aliquid sit necessario possibile, quia eo ipso quod est 'necessarium ex se', necessario potest producere, et ita necessario est aliquid producibile et per consequens necessario possibile; igitur licet non sit aliquid aliud a Deo simpliciter necessarium, est tamen aliquid simpliciter possibile. Ad illud autem quod sic est necessario possibile, est aliqua relatio ipsius 'necessarii ex se', saltem relatio productivi ad producibile et creativi ad creabile; sed secundum opinionem superius recitatam et pertractatam, eadem est relatio Dei qua Deus dicitur 'creativus' et 'creator', quia fundamentum est idem; igitur est reƿlatio Dei ad aliud extremum sine omni operatione intellectus necessario, quia sine omni operatione intellectus, est 'necessarium ex se', et ita sine omni operatione intellectus est relativum ad aliquid possibile necessario.
[60] Praeterea, philosophi ponunt aliud a Deo esse necessarium, quia a Deo necessario producitur aliud, ita quod fecunditas naturae divinae includit 'creaturam produci' (unde secundum eos non potest esse Deus secundum infinitam perfectionem suam nisi sit aliquid necessario creatum ab eo); et tamen philosophi non posuerunt relationem realem Dei ad creaturam; igitur non sequitur in Deo esse relationem realem si coexigat aliud necessario secum.
[61] Ad primum istorum dicendum est quod arguitur ex causa deminuta: non enim dictum est quod - quia Deus est necessarium ex se - ideo non potest habere relationem realem ad creaturam, sed quia est ex se necessarium et omnino simplex; et ideo illud necessarium magis, quod habet relationem ad minus necessarium, non est omnino simplex, quia non est sua relatio qua refertur ad creaturam, - nec quidquid tunc est in eo, est ipsum. Sed si Deus haberet relationem realem ad aliquid quod potest non esse et esse, igitur aliquid potest esse in Deo quod prius non fuit, - et sic vel Deus non est 'necessarium', vel non est omnino simplex.
[62] Ad secundum potest dici quod si ponatur quod res non habuerunt ab aeterno esse reale, ex hoc quod fuerunt possibilia esse, sed tantum esse secundum quid, tunc non possunt esse terƿminus alicuius realis relationis et actualis, sed potentialis et secundum rationem, quia (ut supra dictum est) in Deo alia est relatio secundum rationem quae est ad terminum potentialem et ad terminum actualem, - et secundum hoc licet ponitur tale possibile quod non est in actu sed tantum ens secundum quid, ad ipsum tamen non erit relatio realis ipsius Dei nec alicuius alterius. Eodem modo si ponitur res esse ab aeterno secundum esse intelligibile, ad eam non erit relatio realis.
[63] Aliter dico, facta quacumque positione, quod licet essentiae fuerint ab aeterno, adhuc verum est quod si aliquid est 'ex se necessarium' formaliter, non destruitur eius esse, destructo quocumque alio; sed si ponitur aliud a Deo esse necessarium sive secundum esse essentiae, sive secundum esse possibile, sive secundum actualem exsistentiam (sicut philosophi), adhuc nullus ponit quod habeat illud 'esse necessarium' ex se, sed ab alio (scilicet a Deo et causa prima); igitur posito per impossibile sive possibile quod nihil eorum esset, nulla realitas mutabitur circa illud quod est ex se necessarium. Sed si in eo quod est ex se necessarium, esset relatio realis ad tale, mutaretur secundum aliquid quod est in eo, vel secundum se ipsum (si sit omnino simplex); et ideo nulla est relatio realis in eo quod est ex se necessarium, ad aliud; et ideo si ponitur aliquid necessarium aliud a Deo sive secundum esse essentiae sive secundum esse exsistentiae, adhuc in ipso nulla est relatio realis ad illud aliud, cum non sit ex se necessarium.
[64] Per hoc etiam patet ad aliud, quod si ponitur aliud non esse, adhuc non ponitur 'necessarium ex se' non esse; et ideo non est in Deo relatio realis - secundum philosophos - ad aliquod 'creatum ab eo' quodcumque sic necessarium, dummodo non ex se necessarium. ƿ
[65] Ad primum principale, quando arguitur de omnipotentia et omniscientia quod dicunt respectum ad extra, et sic de aliis attributis (de hoc supra, distinctione 8 quaestione 'De attributis'), - an hoc sit verum vel non, patebit inferius. Fiebat autem argumentum ut sciatur conexio materiarum.
[66] Ad aliud, quando arguitur quod relationes fundatae supra actionem et passionem sunt reales, dico quod non habetur hoc a Philosopho expresse V Metaphysicae, sed habetur ibi quod 'relativa quae dicuntur secundum numerum et potentiam, dicta sunt ad aliquid, quia id ipsum quod est, alterius est, et non quia aliud ad ipsum, - sed relativum tertii modi, ut mensurabile et scibile, ad aliquid dicitur quia aliud ad ipsum dicitur'; unde relativa primi et secundi differunt a relativis tertii modi, quia prima sunt mutua et non alia.
[67] Quomodo ergo habetur quod relationes fundatae supra potentiam activam vel passivam, sunt relationes reales ? Dicunt quidam quod in agentibus naturalibus verum est quod ibi relatio fundata supra potentiam activam est realis, quia ibi forma naturalis determinatur et ordinatur et inclinatur ad unum, et ideo sequitur relatio realis ad illud ad quod inclinatur; sed 'agens libere' non agit per talem formam quae sic necessario inclinatur ƿad aliud; unde ad formam talem non sequitur talis inclinatio, et ideo nec realis relatio; sed Deus est agens voluntarium.
[68] Contra: Ponatur quod Deus esset agens ex necessitate suae naturae, sicut philosophi posuerunt, - adhuc secundum veritatem et secundum eos non esset relatio realis Dei ad creaturam, adeo quia esset ex se adhuc necessarium et simplex omnino.
[69] Praeterea, albedo antequam producatur alia albedo, non dependet, - nec etiam postquam producatur, dependet ad aliud album, et maxime non dependet ad nigrum; et tamen sequitur relatio realis unius albi ad aliud, et albi ad nigrum secundum 'dissimile'.
[70] Praeterea, effectus productus ab aliqua causa proxima refertur ad illam causam proximam, - et postquam ponitur in esse, non dependet ab illa causa, sed immediate potest esse a Deo, destructa causa; igitur ad hoc quod sit relatio realis fundata supra aliquam formam, non requiritur dependentia realis illius formae. Unde videtur, secundum istam responsionem, quod ante relationem sit relatio in infinitum, quia si relatio requirat dependentiam et inclinationem in fundamento, ista dependentia sive inclinatio et ordo est relatio quaedam; igitur eadem ratione fundatur supra aliud dependens inclinatum, et sic in infinitum.
[71] Ideo dico ad rationem quod supra actionem agentis simplicis in se omnino et ex se necessarii non fundatur relatio realis, secundum praedicta. quia enim simplex est, ideo nihil est in eo quod non est ipsum, - quia autem est necessarium, non potest de novo relatio realis advenire. Et hoc sufficit dicere quantum requirit illud argumentum. ƿ
[72] Si tamen quaeritur quare supra actionem in creaturis realem fundatur relatio realis, et non supra actionem Dei, - dico quod sicut ponitur aliquid esse pars alicuius unius, ita ponitur illud esse potentiale ad illud unum et ad unitatem quam potest habere in illo uno; universum autem quoddam unum est unitate ordinis, et ideo quidquid est pars universi, ponitur ut potentiale ad unitatem totius universi; sed omne limitatum est pars universi, ideo omne limitatum est in potentia ad unitatem quam habet in universo, et ideo unumquodque limitatum - secundum quod habet conexionem cum alia parte secundum eminentiam aut causalitatem - est in potentia ad unitatem totius, et ideo potest super eum fundari relatio, licet neutrum dependet prius ad alterum. Unde fundatur relatio supra unam formam per comparationem ad aliam non quia inclinatur ad illam nec quia dependet, sed quia est una pars universi habens aliquam unitatem cum alia parte secundum praeeminentiam vel causalitatem, ideo naturas earum consequitur relatio realis. Et ideo quidquid cum alio potest facere unitatem quae est totius, potest habere relationem realem ad ipsum; propter quod sequitur quod omne limitatum habet relationem realem ad aliud, licet non dependeat nec inclinetur ad illud. - Sed Deus, qui est illimitatus, non est pars universi nec in potentia ad unitatem totius universi, nec sua actio; et ideo non habet relationem realem ad aliquid in universo.
[73] Per idem ad tertium, quando arguitur quod supra quantitatem fundatur relatio realis, dicendum quod supra quantitatem virtualem illius quod est omnino simplex et necessarium non fundatur relatio realis ad aliud. Nec confirmatio valet, sicut patet per praedicta. ƿ
[74] Ad aliud, quando arguitur quod Deus dicitur realiter dominus, dicendum quod 'realiter' aliquando accipitur prout determinat compositionem, et sic significat idem quod 'vere', sicut dicimus quod 'chimaera vere est nihil', - et quod est vere, nego; sic dicimus quod negatio realiter non ponit aliquid et quod chimaera realiter est nihil. Et sic dicimus in proposito quod Deus realiter est dominus, quia vere est dominus.
[75] Sed dices quod non solum Deus dicitur vere dominus et realiter, ut determinat compositionem, sed etiam ut determinat praedicatum, nam Deus est dominus realiter et est creator realiter. Dico quod dicitur realiter dominus a relatione reali, sed denominatur a relatione reali alterius extremi in quantum terminat eius relationem realem, et non quia est in ipso (sicut dicitur opus 'humanum'); et sic etiam dicitur 'creator' - et talia - praeter omnem operationem intellectus, in quantum notant terminationem relationis alterius extremi, et non propter relationem in eis.