Authors/Duns Scotus/Lectura/Lectura II/D26

Latin	English
ƿ[1] Circa distinctionem vigesimam sextam quaeritur utrum habitus gratificans animam rationalem sit per se in essentia animae vel in potentia.
[2] Et quod in essentia animae, videtur: Quia indeterminatum magis indiget forma determinante; sed essentia magis est indeterminata quam potentia; igitur magis indiget forma determinante. Habitus autem ponitur ut determinans illud in quo est; igitur etc.
[3] Praeterea, potentia non semper est in actu suo; sed habitus gratificans semper est in actu suo, quia semper gratificat; igitur etc.
[4] Praeterea, si gratia ponitur in essentia, sufficit ad acceptationem potentiae, secundum illud Gen.: Respexit Dominus ad Abel et ad munera eius (unde prius ad ipsum quam ad munera eius); ergo acceptatio essentiae sufficit ad acceptationem potentiae, sed non e contra, quia sicut essentia prior est potentia, ita prior debetur sibi acceptatio; igitur alia est ratio acceptationis potentiae quam essentiae; igitur etc.
[5] Praeterea, principium operandi magis ponendum est in principali agente quam in instrumento; igitur cum gratia sit principium ƿagendi meritorie, magis erit in ipsa essentia quam in potentia, quod est instrumentum animae secundum Anselmum De concordia.
[6] Sed contra: Habitus sunt in potentiis, quae perficiuntur per eos.
[7] Opinio est quaedam quod forma quae constituit animam in esse supernaturali, est in essentia animae, et ex hoc redundat in potentias ut actus sint meritorii.
[8] Quod confirmant per Augustinum De laude caritatis: Caritas est radix etc.; et similiter ibidem dicit quod est "vita morientium"; vita et radix pertinent ad essentiam.
[9] Contra: Vel est gratia idem cum gloria essentialiter, vel dispositio ad gloriam; sed sive sic sive non sic, in eodem erit gratia et gloria; sed gloria non est in essentia animae ut distinguitur contra potentias, sed est in potentiis; igitur et gratia. ƿ
[10] Dices quod gloria principaliter perficit essentiam animae et ex hoc redundat in potentias, quia prius Deus illabitur essentiae speciali illapsu, faciens illam sicut carbonem ignitum, quam potentiis, ut attingat obiectum.
[11] Contra: si sic specialiter illabitur essentiae animae per gratiam, igitur intelligendo essentiam animae habere gratiam (circumscribendo potentias), intelligitur perfecta ratio beatitudinis; igitur erit beatitudo licet non attingatur finis ultimus, quia per potentiam attingitur finis ultimus, non per essentiam; sed beatitudo non est antequam attingatur obiectum.
[12] Praeterea, secundo principaliter arguitur sic: quando est forma indeterminata ad plures actiones, si determinetur ad unam actionem, non perficitur illo determinante ut essentia est, sed ut potentia (sicut anima est indifferens ad intelligendum verum et ad alios actus; si igitur determinetur ad verum cognoscendum, hoc erit in quantum est potentia); sed forma quae gratia est, ipsam animam elevans, tantum ponitur in anima ut respicit actum meritorium (quia ideo solum ponitur gratia, ut habeatur actus meritorius); ƿigitur tantum ponitur in anima secundum potentiam illam secundum quam respicit actum meritorium: et haec potentia est voluntas. Gratia igitur primo ponenda est in voluntate.
[13] Confirmatur: Si gratia esset in essentia animae ut est indeterminata ad potentias, et gratia disponit ad actus meritorios, igitur potest disponere essentiam animae ad actus ut ipsa indifferens est, quod non est verum.
[14] Item, si essentia immediate perficeretur per gratiam, igitur si tantum esset potentia intellectiva, adhuc esset actus meritorius, quod falsum est.
[15] Praeterea, tertio arguitur sic: si gratia per se sit in essentia et primo, et est idem essentialiter cum gloria, secundum istos, igitur anima viatorum esset nunc beata (licet imperfecte), quia quod nunc perficit, est eiusdem rationis cum illo quod perficiet in patria; et in patria erit formaliter perficiens; igitur et nunc, quod falsum est.
[16] Dicit quod eadem ratio potest fieri, si ponitur quod gratia sit in potentiis et sic quod beatitudo consistat in actu videndi, nam actus est eiusdem rationis hic et ibi, etiam si ponis quod beatitudo consistat non in actu videndi Deum, sed diligendi simul.
[17] Sed ad hoc dicendum est, secundum praedicta, quod causa actus diligendi non tantum sit voluntas, sed concurrat obiectum sicut causa partialis; tunc dilectiones hic et in patria differunt specie, sicut et obiecta aenigmatice et clare visa. ƿ
[18] Ad primam rationem dicendum quod habitus non est ad determinandum quodcumque indeterminatum, sed ad determinandum indeterminatum operativum (cuiusmodi est potentia) ad operandum immediate; sed non determinat essentiam ad potentias.
[19] Ad aliud: quod potentia non habet formam in actu secundo; unde gratificare non est facere nisi per modum formae, nec est actus elicitus, sicut lumen facit medium lucidum et albedo parietem album.
[20] Ad aliud dicendum quod acceptatio potentiae sufficit ad acceptationem essentiae, et non e contra, quia essentia animae non reputatur nec acceptatur tamquam digna vita aeterna, nisi quando voluntas reputetur; et quando voluntas talis reputatur, sufficit ad acceptationem essentiae (sicut si aliquis videret voluntatem amantis ipsum, illa esset sufficiens causa reamationis totius personae).
[21] Et quando dicitur quod Deus prius acceptavit Abel quam munera eius, dicendum quod verum est, quia actus interior praecedit et actus exterior sequitur, et non acceptatur homo a Deo per actum exteriorem, sed tantum interiorem; et sic Deus prius respexit ad Abel quam ad munera eius.
[22] Ad aliud dicendum est quod quando instrumentum est naturale et operatio non est determinata nisi secundum talem potentiam, tunc principium operandi magis convenit agenti ut habet talem potentiam et tale instrumentum naturale quam agenti ut est indifferens ad potentias. ƿ
[23] Ad illud pro opinione dicendum quod 'vita' et 'radix' huiusmodi pertinent ad potentiam; est enim vita ista non naturalis sed supernaturalis, et est radix respectu operationum meritoriarum, quae pullulant ex potentia formata.