Authors/Ockham/Summa Logicae/Book III-3/Chapter 46

Latin	English
CAP. 46. DE INSOLUBILIBUS.
Circa insolubilia sciendum est quod non ideo dicuntur a sophistis aliqua insolubilia quia nullo modo possunt solvi, sed quia cum difficultate solvuntur.
Unde sciendum quod insolubilia sophismata sunt quando per consequentias apparentes, quae videntur regulari per regulas necessarias, ex propositione aliqua contingenti infertur sua opposita; quae ideo dicuntur insolubilia, quia difficile est tales consequentias impediri.
Et talia argumenta non possunt fieri nisi quando actus humanus respicit istum terminum `falsum', vel aliquem consimilem, affirmative; vel hunc terminum `verum', vel aliquem consimilem, negative; sicut est de ista `Sortes dicit falsum' et de ista `Sortes non dicit verum'.
Et fit hoc modo insolubile. Incipiat Sortes sic loqui `Sortes dicit falsum', ita quod nihil aliud loquatur; et tunc quaero: aut Sortes dicit verum, aut Sortes dicit falsum.
Si dicas quod Sortes dicit verum, et non dicit nisi istam propositionem `Sortes dicit falsum', igitur haec est vera `Sortes dicit falsum'; et per consequens Sortes dicit falsum; et ita si dicit verum, dicit falsum.
Si dicas quod Sortes ƿ dicit falsum, igitur haec est vera `Sortes dicit falsum'; et Sortes dicit hoc, igitur Sortes dicit hoc quod est verum; et per consequens Sortes dicit verum; et ita si Sortes dicit falsum, dicit verum, isto casu posito. Istud argumentum dicitur insolubile, quia de difficili solvitur.
Et ad solutionem istius et aliorum omnium est sciendum quod talis propositio contingens, ex qua debet inferri sua repugnans, vel habet hunc terminum `falsum' vel aliquem consimilem, vel hunc terminum `verum' vel aliquem consimilem.
Si primo modo, oportet quod sit affirmativa, et debet dici quod sit falsa; unde si Sortes incipiat sic loqui `Sortes dicit falsum', dicendum est quod ista propositio est falsa. Si autem inciperet sic loqui `Sortes non dicit falsum', non posset fieri tale argumentum apparens.
Si autem propositio contineat hunc terminum `verum' vel aliquem consimilem, oportet quod sit negativa, et tunc est concedendum quod illa propositio est vera. Sicut si Sortes incipiat sic loqui `Sortes non dicit verum', concedendum est quod haec est vera.
Et si arguitur: si haec sit vera `Sortes non dicit verum', et Sortes dicit hanc propositionem, igitur Sortes dicit propositionem veram, dicendum est quod ista consequentia non valet `Sortes dicit hanc propositionem, et haec propositio est vera, igitur Sortes dicit propositionem veram'. Et ratio huius negationis est, quia in ista propositione `Sortes non dicit verum' praedicatum non potest supponere pro ista tota propositione cuius est pars, quamvis non propter hoc praecise quod est pars eius.
Et ideo ista propositio `Sortes non dicit verum' aequivalet isti `Sortes non dicit aliud verum ab isto: Sortes non dicit verum'.
Et ideo sicut non sequitur `haec est vera, et Sortes dicit istam, igitur dicit aliam propositionem veram ab ista', ita non sequitur `Sortes dicit istam propositionem: Sortes non dicit verum; et haec est vera; igitur Sortes dicit verum', et hoc, quia sicut dictum est, istae duae aequivalent ƿ `Sortes non dicit verum' et `Sortes non dicit aliud verum ab isto: Sortes non dicit verum'.
Eodem modo, proportionaliter, respondendum est ad argumentum praecedens. Quia quando Sortes incipit sic loqui `Sortes dicit falsum', et quaeritur `aut Sortes dicit verum aut falsum', dicendum est quod Sortes neque dicit verum neque falsum; sicut concedendum est quod neque dicit verum neque dicit falsum aliud ab isto. Et tunc non sequitur `haec est vera: Sortes dicit falsum; et Sortes dicit hanc; igitur Sortes dicit falsum', sicut non sequitur `Sortes dicit hoc, et hoc est falsum, igitur Sortes dicit aliud falsum ab isto'. Et hoc, quia istae duae aequivalent `Sortes dicit falsum' et `Sortes dicit aliud falsum ab isto', propter hoc quod in ista `Sortes dicit falsum' praedicatum non potest supponere pro ista propositione.
Et si dicatur: hic arguitur ab inferiori ad superius sine negatione et sine distributione, igitur est consequentia bona, dicendum est quod consequentia non valet, nisi quando illud superius in illo consequente potest supponere pro illo inferiori.
Unde si in ista `homo est animal' li animal non posset supponere pro homine, haec consequentia non valeret `Sortes est homo, igitur Sortes est animal'. In ista autem `Sortes dicit falsum' praedicatum non potest supponere pro tota ista propositione, ideo non sequitur `Sortes dicit hoc falsum, ergo Sortes dicit falsum'.
Per praedicta potest studiosus respondere ad omnia insolubilia, si solvendo ea velit naturam insolubilium diligenter advertere et inquirere. Quod relinquo ingeniosis, quia ista de obligationibus et insolubilibus non inserui nisi propter istius Summulae complementum et ne tanta pars logicae totaliter dimitteretur intacta.