Authors/Buridan/Summulae de dialectica/Liber 4/Cap2
From The Logic Museum
< Authors | Buridan | Summulae de dialectica | Liber 4
Jump to navigationJump to search
| Latin | English |
|---|---|
| SDD 4.2: DE DIVISIONIBUS VOCUM SIGNIFICATIVARUM AD PLACITUM | |
| SDD 4.2.1 | |
| (1) Nunc videndum est quae dictiones vel orationes possunt supponere et quae non. Et ad hoc videndum ponendae sunt aliquae divisiones vocum significativarum ad placitum, quia de aliis non curamus. (2) Et est prima divisio quod quaedam sunt incomplexae, quae vocantur 'dictiones', et quaedam complexae, quae vocantur 'orationes'. | Now we should look at which words or expressions can supposit and which cannot. And to see this we should put forward some divisions of words significative by convention, since we do not care about the rest. And the first division is that some are incomplex, which are called words, and some are complex, which are called expressions. |
| Hoc secundum capitulum est de pluribus divisionibus vocum significativarum, quod continet sex partes, secundum quod in eo ponuntur sex divisiones; secunda incipit ibi "secunda divisio", tertia ibi "item vocum", quarta ibi "iterum vocum", quinta ibi "uox complexa", sexta ibi "nunc dividendae". | The second chapter is about the several divisions of significative words, which contains six parts, according as six divisions are given in it[1]. |
| Prima pars continet duas clausulas, quarum prima proponit intentionem capituli et est per se manifesta. Secunda dividit vocem significativam in complexam et incomplexam, quae etiam est satis manifesta, nisi quod dubitatur de istis 'pluit', 'tonat', 'amatur', scilicet prout 'amatur' est verbum impersonale; sed de hac dubitatione dictum est in praecedenti capitulo. | The first part contains two clauses, the first of which sets out the aim of the chapter and is manifest per se. The second divides significative utterance into complex and incomplex, which is also perfectly clear, unless there is a doubt about 'it-is-raining,' 'it-thunders,' 'it-is-loved', namely according as'it-is-loved' is an impersonal verb. But we have discussed this doubt in the preceding chapter. |
| SDD 4.2.2 | |
| (1) Secunda divisio est quod vocum incomplexarum aliae sunt praedicabiles et subiicibiles per se sumptae, ut 'homo', 'lapis', 'album', (2) aliae nec subiicibiles nec praedicabiles, ut 'non', 'ergo', 'sicut', (3) aliae praedicabiles et non subiicibiles, ut 'quodlibet', 'omne', 'nemo', 'nihil', et forte 'albus', 'niger'. (4) Sed nullae sunt subiicibiles quin sint praedicabiles. | The second division is that some incomplex utterances taken per se are able to be predicate or subject, such as 'man,' 'stone,' 'plant,' 'gold,' 'white'. Others are neither able to be predicate nor the subject, such as 'not', 'therefore', 'such as'. Others are able to be predicate and not subject, such as 'whatever,' 'every,' 'nobody,' 'nothing,' 'none,' and perhaps 'white', 'black'. But none are able to be the subject unless they are able to be predicate. |
| Ista divisio continet tria membra et remotionem quarti. Et constat quod primum membrum et secundum sunt satis manifesta. Sed tertium membrum et quarta clausula habent plus de dubitatione, scilicet quare omne subiicibile est praedicabile et non e converso. | This division contains three parts and the removal of a fourth. And it is plain that the first member and second member are sufficiently manifest. But the third member and the fourth clause have more of a doubt, namely, why anything able to be the subject can be the pre- dicate, but not conversely. |
| Ad quod potest responderi notando primo quod in hac tota parte nihil intendimus de subiectione vel praedicatione vocum materialiter sumptarum, sed significative. | To this it can be replied by noting that in this chapter we do not intend to deal with words taken materially being the subject or the predicate, but only with words taken significatively. |
| Et tunc dico primo de illis adiectivis non substantivatis in neutro genere quod secundum grammaticum non possunt reddere suppositum verbo, ideo etiam non possunt esse subiecta propositionum, propter defectum congruitatis; sed verbo iam habente suppositum, adiectiva possunt apponi ad designandum quid adiaceat subiecto vel ei pro quo subiectum supponit. Tamen verum est quod adiectivum substantivatum in neutro genere potest esse subiectum, quia resolvitur in substantivum et adiectivum, ut 'album' id est 'res alba'. | Adn then I say first that according to grammarians non-substantive adjectives of a neither gender[2] cannot act as a suppositum for a verb, therefore cannot be subjects of propositions, because of the lack of agreement. But with a verb having a subject, adjectives can be added to designate what adjoins the subject or what it supposits for. Yet it is true that a substantive adjective of neither gender can be the subject, because it can be resolved into a subject and an adjective, such as 'white' i.e. 'white thing'. |
| Sed de istis terminis 'quodlibet', 'omne', 'nemo', 'nihil' et similibus est difficilius. Tamen de 'nemo' et 'nihil' dicendum est quod negatio sequens copulam propositionis non potest esse negans, immo solum est infinitans terminum cui apponitur. Unde haec est affirmativa de praedicato infinito 'lapis est nullus homo', et valet istam 'lapis est non homo'; negatio autem infinitans est bene pars subiecti vel pars praedicati. Sed negatio praecedens copulam potest esse negans si intelligatur cadere super copulam, et tunc se tenet ex parte copulae; ideo nec ponitur pars subiecti nec pars praedicati, sed potius pars copulae. Modo negationes implicitae in istis terminis 'nihil', 'nemo', 'numquam' et huius modi sunt impositae ad negandum si ponantur in principio propositionis, ubi potest poni negatio negans; ideo si dico 'nemo est lapis', propositio est negativa, et subiectum est iste terminus 'homo', implicitus in hac dictione 'nemo'. | But the terms 'whatever,' 'every,' 'nobody,' 'nothing,' and the like are more difficult. Yet it should be said of 'nobody' and 'nothing' that a negation following the copula of a proposition cannot be negating. On the contrary, it only makes the term to which it is added into an infinite term. Hence 'a stone is no man' is an affirmative proposition of an infinite predicate, and validates 'a stone is a non-man'. But infinitising negation is correctly a part of the subject or the predicate. But a negation preceding the copula can be negating, if it is understood to fall under the copula, and then it holds on the part of the copula. Therefore it is neither part of the subject nor part of the predicate, but rather of the copula. Now negations implicit in terms such as 'nothing,' 'nobody,' 'never,' and so forth are imposed for negating if they occur at the beginning of the proposition, where 'negating negation' occurs. Therefore, if I say "nobody is a stone," the proposition is negative and the subject is the term 'man' implicit in the word 'nobody.' |
| Sed de signis affirmativis, ut 'omnis', 'quilibet', quare non possunt ita bene esse partes subiectorum sicut praedicatorum? Potest dici quod signum distributivum positum a parte praedicati nihil operatur super copulam vel super subiectum, ideo totaliter dicitur pertinere ad praedicatum. Sed positum a parte subiecti operatur super copulam et super praedicatum, confundendo ipsum, licet non distributive, ideo nec ponitur esse pars subiecti nec pars praedicati, sed ponitur tamquam condicio totalis propositionis. | But why cannot affirmative signs, such as 'every' and 'whichever,' be correctly parts of the predicates as well as the subjects. It can be said that a distributive sign occurring with the predicate does not act on the copula or the subject, therefore pertains wholly to the predicate. But occurring with the subject it acts on the copula and on the predicate by confounding it, though not distributively. Therefore it is given to be part of the subject or part of the predicate, but is taken as though a condition of the whole proposition. |
| Sed tunc videtur difficilius de signo particulari: quia nihil operatur super copulam vel super praedicatum si ponatur a parte subiecti, propter quod videtur quod ita bene deberet poni pars subiecti, sicut esset pars praedicati si poneretur a parte praedicati. | But then there seems to be a greater difficulty with the particular sign, for nothing acts on the copula or on the predicate if it is given on the side of the subject, according to which it seems as though it should be correcly given as a part of the subject, just as it would be a part of the predicate if it were taken with the predicate. |
| Ad hoc possunt dari multae responsiones. Prima est quod signum particulare omnino frustra ponitur in propositione, sive a parte subiecti sive a parte praedicati, prout ista regula concederetur, scilicet quod indefinita et particularis aequipollent gratia formae, quia sic omnino nihil mutatur de summa propter additionem vel subtractionem signi; ideo nec debet reputari pars subiecti nec pars praedicati, nec aliqua condicio propositionis nisi frustratorie apposita. | Many replies can be given to this. The first is that the particular sign is placed entirely in vain in a proposition (whether on the side of the subject or the predicate) according as that rule were allowed (namely that indefinite and particular are equipollent in virtue of their form) since absolutely nothing is changed at all by the addition or subtraction of the sign. Therefore it should not be deemed part of the subject or part the predicate, nor as some condition of the proposition, unless its addition is superfluous. |
| Et ego ostendo quod illud signum particulare, etiam positum a parte praedicati, non sit pars praedicati. Quia istae duae gratia formae aequipollent 'B est A' et 'B est aliquod A'; ideo quaecumque contradicit uni contradicit alteri; modo constat quod ista 'nullum B est A' contradicit primae; ergo similiter contradicit secundae, et tamen non contradiceret ei si iste terminus 'aliquod' esset pars praedicati, quia iam non essent de eodem subiecto et eodem praedicato, quod tamen requiritur ad contradictionem formalem. Ideo videtur mihi quod talis dictio posita sive in subiecto sive in praedicato non debet dici pars subiecti nec pars praedicati; vel si ponatur esse pars praedicati, ita debet poni pars subiecti, sed tamen pars frustratorie apposita, quia ea ablata nihil mutaretur de summa. | And I show that the particular sign, even given on the side of the predicate is not a part of the predicate. For "B is A" and "B is some A" are equipollent in virtue of their form. Therefore whatever contradicts one contradicts the other; but it is plain that "No B is A" contradicts the first, and so similarly contradicts the second, and yet it would not contradict it if 'some' were part of the predicate, for now they would not have the same subject and the same predicate, which is what is required for a formal contradiction. Therefore it seems to me that such a word, whether given with the subject or the predicate, ought not be called a part of the subject or a part of the predicate, or if it is given as part of the predicate it should thus be taken as part of the subject, but only a part added superfluously, for if it is taken way, nothing would be changed of the whole proposition. |
| Sed alio modo signum particulare ponitur aliquando in propositione, vel etiam signum universale, ad determinandum indefinitam, scilicet signum universale ad designandum quod praedicatum verificatur de subiecto pro omni eius supposito et particulare ad designandum quod veritas sit pro aliquo et non pro omni, vel saltem quod veritas sit nota pro aliquo et non sit nota pro omni; et propositio indefinita se habet ad hoc indifferenter. Unde sic proprie sumendo signum particulare leges bene ponunt differentiam inter propositionem particularem et indefinitam, et saepius per indefinitam intelligunt universalem, et non particularem. Et isto modo signum universale et particulare non deserviunt ad subiiciendum, sed ad designandum quantitatem propositionis quando ponuntur a parte subiecti. | But in another way, sometimes the particular sign (and also the universal sign) occurs in a proposition as determining an indefinite proposition, namely the universal sign determing that the predicate is verified of the subject for everything it supposits for, and the particular sign determing that it is is true for some and not for all, or at least that the truth known for some and not for all, or that it is known for some and not known for all. But the indefinite proposition is related to this indifferently. Hence, with the particular sign thus properly taken, readers can correctly give the difference between the particular and the indefinite proposition, and more often understand the universal and not the particular by the indefinite. And in this way the universal and the particular sign do not serve for making the subject, but for designating the quantity of a proposition, when it is given on the side of the subject. |
| SDD 4.2.3 | |
| (1) Item, vocum incomplexarum quaedam sunt categorematicae, quaedam syncategorematicae et quaedam mediae, seu mixtae. (2) Dicuntur autem pure syncategorematicae quia praeter conceptus quos immediate significant nihil significant, nisi forte ea quae termini quibus adiunguntur significant, ut istae dictiones 'non', 'et', 'vel', 'ergo', et huius modi. (3) Dicuntur autem pure categorematicae quia non solum significant conceptus quos immediate significant, sed etiam res illis conceptibus conceptas, et sunt per se subiicibiles et praedicabiles, et nullum purum syncategorema includunt, ut 'homo', 'lapis', 'albedo', 'album' et huius modi. (4) Sed dicuntur mediae, vel mixtae quia significant praeter conceptus quos immediate significant res illis conceptibus conceptas, sed non sunt per se subiicibiles vel praedicabiles, vel quia implicant categoremata et syncategoremata, ut 'hodie', 'alicubi', 'nemo', 'nihil', 'secum', et multa alia. | Likewise, some incomplex utterances are 'categorematic,' others 'syncategorematic,' others 'mediate' or 'mixed.' They are called 'purely syncategorematic' when they signify nothing besides the concepts which they immediately signify, except perhaps what the terms to which they are adjoined signify, such as the words 'not,' 'or,' 'therefore,' 'also,' and so on. They are called 'purely categorematic' when they not only signify the concepts they immediately signify but also the things conceived by those concepts, and are subject or predicate per se, and do not include any syncategoremata , such as 'man,' 'stone,' 'whiteness,' 'white,' 'donkey,' 'blackness,' and so on. But they are called 'mediate' or 'mixed' when either they signify, aside from the concepts they immediately signify, those things conceived by the concepts, but are not able to be the subject or predicate per se, or when they imply categorematic and syncategorematic terms, such as 'perhaps,' 'today,' 'some- where,' 'nobody,' 'nothing,' 'with-itself,' and many others. |
| Ista tertia pars continet quattuor clausulas. Prima est divisio trium membrorum, quae apparebit per alias clausulas. Aliae tres clausulae declarant tria membra praedictae divisionis. | This passage contains four clauses. The first is a division with three members, which will become clear from the other clauses, and the other three clauses clarify the members of the said division. |
| Propter quarum declarationem, notandum est quod categorema dicitur vel a praedicando vel a significando. Si dicatur a praedicando, tunc omnis dictio dicitur pure categorematica si sit per se subiicibilis vel praedicabilis et quod nullum syncategorema includat; multae enim sunt dictiones praedicabiles quae non sunt pure categorematicae quia implicant negationes, ut 'nemo', 'nihil', et termini privativi. Si autem categorema dicitur a significando, tunc categoremata dicuntur quasi per se significativa et syncategoremata dicuntur quasi non per se significativa, sed cum alio; dicitur enim a 'syn' graece, quod est 'cum' latine, quasi cum alio significativa. | For clarifying this, it should be noted that a term is called categorematic either by predication or signification. If it is so-called by predication, then every word which is able per se to be subject and predicate and which includes no syncategoremata is called purely categorematic. For there are many words able to be a predicate which are not purely categorematic, since they imply negations. For example, 'nobody,' 'nothing,' and privative terms. But if a term is called categorematic by signification, then a categorematic terms are so-called as though per se significative, and syncategorematic terms are so-called as though not significative per se, but only significative with another - for they are so-called from the Greek 'syn-' which is 'with' in English[3] as though 'significative with another'. |
| Sed tamen oportet scire quod omnis dictio quae potest intrare propositionem est per se imposita ad aliquid significandum, scilicet ad significandum aliquem mentis conceptum, sicut a principio huius libri dicebatur, prout Aristoteles dicit, in libro Peri Hermeneias, quod ea quae sunt in voce sunt earum quae sunt in anima passionum notae, id est signa. Unde quantum ad huius modi significationem non est differentia quin omnis vox ponenda in propositione habeat per se aliquam significationem sibi impositam ad placitum. | But still you have to know that every word which can enter a proposition is imposed per se for signifying something, namely for signifying some concept of the mind, just as was said at the beginning of this book. As Aristotle says in De interpretatione[4], that "those things which are spoken are marks of those passions which are in the soul," i.e. signs. Hence, with respect to this sort of signification there is no difference but that every utterance to be given in a proposition has a per se signification imposed on it by convention. |
| Sed ultra aliquae voces sunt impositae ad significandum per se, ultra illos conceptus, res conceptas illis conceptibus, ut iste terminus 'asinus' asinos, iste terminus 'albus' albedinem et iste terminus 'hodie', vel 'cras', tempus aliquod. Et tales voces vocantur 'pure categorematicae' si sint per se praedicabiles et nullum syncategorema includant, sed mediae, vel mixtae, si non sint per se praedicabiles aut aliquod syncategorema includant. | But furthermore, some utterances are imposed to signify per se signify, beyond those concepts, the things which are conceived by those concepts, so that the term 'donkey' signifies a donkey, the term 'white' signifies whiteness, the terms 'yesterday' and 'today' signify some time. And such words are called 'purely categorematic' if they are per se predicable and include nothing syncategorematic, but 'mediate' or 'mixed' if they are not per se predicable or include something syncategorematic. |
| Aliae autem sunt voces significativae quae ultra illos conceptus non significant per se res aliquas illis conceptibus conceptas, ut sunt copulae et negationes et signa distributiva. Unde istae propositiones 'deus est deus' et 'deus non est deus' nihil omnino aliud, plus aut minus significant ad extra quam iste terminus 'deus', dum tamen haec dictio 'est' sumatur praecise ut copula, sicut post dicetur. Nec ista oratio 'omnis homo est animal' plus vel minus vel aliud significat praeter conceptus animae quam ista 'nullus homo est animal'. | Now there are significative utterances which, aside from those concepts, do not signify per se some things conceived by those concepts, but which are copulas and negations and distributive signs. Hence the propositions "God is God" and "God is not God" signify absolutely nothing more or less external than is signified by the term 'God,' so long as the word 'is' is taken precisely as the copula as will be said later. Nor does "Every man is an animal" signify anything more or less, beyond a concept of the soul, than "No man is an animal." |
| Unde signa solum significant quo modo termini vocales et mentales eis correspondentes supponunt, nihil ultra significando. Et istae copulae 'est' et 'non est' significant diversos modos complectendi terminos mentales in formando propositiones mentales, et illi modi complectendi sunt conceptus complexivi pertinentes ad secundam operationem intellectus, prout ipsa addit super primam operationem. Et ita etiam istae dictiones 'et', 'vel', 'si', 'ergo' et huius modi designant conceptus complexivos plurium propositionum simul, vel terminorum, in mente, et nihil ulterius ad extra. Et tales voces vocantur 'pure syncategorematicae' quia non sunt significativae ad extra nisi cum aliis, ad istum sensum quod totum aggregatum ex dictionibus categorematicis et syncategorematicis significat bene res extra conceptas, sed hoc est ratione dictionum categorematicarum. | Hence signs signify only how the spoken terms, and the mental terms corresponding to them, supposit, and nothing else by their signifying. The different copulas 'is' and 'is not' signify diverse ways of combining mental terms in forming mental propositions, and those ways of combining are complexive concepts pertinent to the second operation of the intellect, insofar as it is superadded to the first operation. And so also these words 'and,' 'or,' 'if,' 'therefore,' and so on designate complexive concepts of several propositions together, or of terms in the mind and nothing further external. And such expressions are called purely syncategorematic, since they are not significative of anything external, unless with other terms, in the sense that the whole aggregate of categorematic and syncategorematic terms correctly signifies things beyond the concepts. But this is by reason of the categorematic terms. |
| SDD 4.2.4 | |
| Iterum, vocum incomplexarum quibusdam correspondent conceptus complexi et quibusdam conceptus incomplexi. Et illae quibus correspondent conceptus complexi possunt et debent exponi quantum ad quid nominis per orationes illis aequivalentes in significando. Illae autem quibus correspondent conceptus incomplexi non habent definitiones praecise exponentes quid nominis. | |
| Notandum est quod dictiones quibus correspondent conceptus incomplexi sunt aliquae categorematicae, aliquae syncategorematicae. Credo enim quod illi conceptus a quibus sumuntur istae dictiones syncategorematicae 'et', 'uel', 'si', quamvis sint conceptus complexivi plurium propositionum vel terminorum, tamen non sunt complexi ex pluribus, sed simplices. Et ita etiam est de conceptu huius verbi 'est' prout praecise sumitur tamquam copula. Unde sic est dictio pure syncategorematica; tamen forte prout connotaret certum tempus, iam exiret a simplicitate, nec esset purum syncategorema, prout alias dicetur. Verum est tamen quod bene sunt quaedam syncategoremata quibus correspondent conceptus complexi, ut 'tantum', 'solum', 'secundum quod', et syncategoremata implicita in 'incipit' et 'desinit', et huius modi. Ideo propositiones in quibus ponuntur indigent exponi per plures propositiones, ut 'tantum homo currit' exponitur quia homo currit et nihil aliud ab homine currit (ideo apparet quod haec dictio 'tantum' implicat apud conceptum sibi correspondentem copulam affirmativam et negativam, et distributionem in negativa. | |
| Termini etiam categorematici aliqui habent conceptus simplices correspondentes, ut 'homo', 'albedo', vel etiam 'album', et alii conceptus complexos, ut 'chimaera', 'uacuum'. Idem enim significat, et nihil plus vel minus, iste terminus 'uacuum' quam ista oratio 'locus non repletus corpore'. Immo, quia nomina imponimus ad placitum ad significandum, nos possumus cuilibet orationi imponere dictionem aequivalentem, ut quod idem aequivalenter intelligamus per istam dictionem 'A' sicut per istam propositionem 'homo currit', et tunc manifestum est quod isti dictioni 'A' correspondet conceptus complexus. | |
| SDD 4.2.5 | |
| Vox complexa, quae dicitur 'oratio', alia est perfecta, alia imperfecta. Et perfectarum quaedam est propositio, ut 'homo currit', alia non, ut 'Petre, fac ignem', sicut a principio libri dictum fuit. Imperfectarum autem orationum quaedam sunt complexae ex verbo et determinatione verbi sine recto reddente suppositum verbo, ut 'currit velociter', aliae ex nomine substantivo recto categorematico et aliquo alio apposito per modum determinationis, ut 'homo albus', vel 'asinus Roberti' vel 'equus qui ambulat', aliae ex pluribus substantivis aliqua coniunctione coniunctis, ut 'homo et equus', 'equus vel asinus', aliae ex solo categoremate et syncategoremate, ut 'non homo', 'nullus homo', 'omnis homo', 'tantum Socrates'. | |
| Omnia quae in ista parte posita sunt sunt manifesta per se. Et positae sunt omnes dictae divisiones vocum significativarum ad placitum ad discutiendum quae earum possunt supponere et quae non. Et quia nulla vox potest supponere proprie nisi possit per se subiici vel praedicari, ideo oportebit videre quae praedictarum possunt subiici vel praedicari et quae non. Et cum ego posueram in hac parte quattuor membra orationum imperfectarum, ego per hoc non intendo excludere quin multi sint alii modi complexionum, etiam in orationibus imperfectis, sed istos quattuor modos ego posui tamquam de quibus in proposito est magis considerandum, quia considerato de eis facile esset considerare de aliis. | |
| SDD 4.2.6 | |
| (1) Nunc dividendae sunt voces quae possunt subiici vel praedicari ab illis quae non possunt, et etiam quae possunt supponere ab illis quae non possunt; et de hoc ponendae sunt regulae. (2) Prima est, sicut ante tactum fuit, quod omnis terminus possibilis supponere potest subiici vel praedicari in propositione categorica, sed non convertitur. (3) Secunda regula est quod nulla dictio pure syncategorematica potest subiici vel praedicari per se. (4) Tertia regula est quod nullum nomen obliquum potest subiici vel praedicari per se. (5) Quarta regula est quod nullum verbum potest subiici vel praedicari nisi verbum infinitivi modi, quod bene subiicitur vel praedicatur, ut 'secare est agere'. (6) Quinta regula est quod omne nomen substantivum et rectum, vel etiam adiectivum rectum in neutro genere substantivatum potest subiici vel praedicari; de adiectivo autem non substantivato est bene dubitatio inter doctores. (7) Sexta regula est quod nulla oratio perfecta potest subiici vel praedicari. (8) Septima regula est quod nulla oratio imperfecta primo modo potest subiici vel praedicari nisi verbum sit infinitivi modi. (9) Octaua regula est quod omnis oratio imperfecta secundo modo potest subiici vel praedicari. (10) Nona regula est quod oratio imperfecta tertio modo potest subiici vel praedicari, sed forte non omnis talis. (11) Decima regula est quod oratio imperfecta quarto modo potest praedicari, sed non omnis talis potest subiici nisi syncategorema sit negatio infinitans, et non negans. (12) Undecima regula est quod nulla oratio imperfecta secundo modo potest supponere si illud quod positum est per modum determinationis repugnet substantivo; sed si non repugnet, potest supponere. (13) Duodecima regula est quod de omni dictione cui correspondet conceptus complexus dicendum est sicut de oratione cui ipsa aequivalet, scilicet quae explicat quid nominis ipsius orationis. (14) Tertia decima regula est quod omne nomen substantivum rectum et pure categorematicum cui correspondet conceptus simplex potest supponere. (15) Quarta decima regula est quod omne nomen infinitum quod potest esse subiectum vel praedicatum potest supponere. Et aliae multae possent dari regulae, sed istae sufficiant, quia videntur principaliores. | |
| Apparet manifeste quod ista longa pars continet quindecim clausulas, quarum prima proponit intentum et aliae quattuordecim sunt quattuordecim regulae, quarum aliquae sunt satis manifestae et aliquae sunt bene dubitabiles. | |
| Prima regula est satis manifesta ex dictis prius et dicendis. Et secunda etiam communiter concessa est. Unde si dicamus 'quodlibet est aliquid' vel 'nihil est chimaera', non est credendum quod isti termini 'nihil' et 'quodlibet' sint pura syncategoremata ideo quia sunt substantivata. Immo cum syncategoremate distributivo implicant dictionem pure categorematicam, quae est subiectum propositionis; oportet enim resoluere 'quodlibet est aliquid' id est 'quaelibet res est aliquid', et similiter 'nihil est chimaera' id est 'nulla res est chimaera'. | |
| Sed tertia regula habet maiorem dubitationem. Quia quam plurimi tenent quod obliquus potest esse subiectum propositionis et supponere solum, uidelicet quando ponitur in principio propositionis, scilicet antequam ponatur aliquis rectus. Verbi gratia, in hac propositione 'hominis asinus currit' dicunt quod haec sola dictio 'hominis' sit subiectum et totum residuum sit praedicatum vel se tenens ex parte praedicati vel copulae; et similiter, dicendo 'hominem asinus videt', 'hominem' est totale subiectum et residuum se tenet ex parte praedicati. Sed omnes illi concedunt quod si rectus praecedat obliquum, tunc obliquus non est subiectum propositionis, sed rectus praecedens est subiectum, vel saltem pars subiecti, ut in ista propositione 'asinus hominis currit' hoc totum 'asinus hominis' est subiectum. Et illi habent pro se plures rationes, quas breviter nunc recolligam. | |
| Prima ratio est: quia haec est universalis 'cuiuslibet hominis asinus currit'; ergo 'hominis' est ibi subiectum, et non 'asinus' nec hoc totum 'hominis asinus'. Consequentia patet: quia propositionis universalis oportet subiectum esse distributum et nihil distribuitur ibi nisi 'hominis'. Sed antecedens probatur. Primo, quia eius contradictoria est particularis, scilicet 'alicuius hominis asinus non currit', et particularis non contradicit nisi universali. Secundo, quia contrariae sunt universalis affirmativa et universalis negativa, et tamen istae sunt contrariae 'cuiuslibet hominis asinus currit' et 'nullius hominis asinus currit', quia eis convenit lex contrariarum, et non contradictoriarum, nec subalternarum, nec subcontrariarum; possunt enim simul esse falsae, sed non simul verae. | |
| Item, suppono ex determinatione Aristotelis, primo priorum, quod iste est bonus syllogismus ex obliquis 'cuiuslibet hominis asinus currit, Socrates est homo; ergo Socratis asinus currit', et suppono etiam quod talis syllogismus est in prima figura, quia hoc uult Aristoteles et quia non posset poni in aliqua aliarum figurarum. Et ex istis suppositis sequitur iam quod haec est universalis, sicut dicebatur, 'cuiuslibet hominis asinus currit', quia maiore exsistente particulari vel indefinita non valet syllogismus in prima figura. Secundo, etiam sequitur quod 'hominis' est ibi subiectum: quia est in dicto syllogismo medium, et tamen in prima figura medium debet esse subiectum maioris et praedicatum minoris. | |
| Item, syllogizetur sic 'omnem equum homo est videns, equus regis est equus; ergo equum regis homo est videns'. Tunc ego quaero quid in maiore est subiectum: utrum haec dictio 'equum' (et habeo propositum), vel haec dictio 'homo', vel aggregatum ex eis? Et tunc ego ostendo quod nec 'homo' nec aggregatum sit subiectum. Primo, quod 'homo' non sit subiectum patet: quia, sicut dicebatur, maior non esset universalis, sed indefinita, et minor etiam esset indefinita, et ex ambabus indefinitis non valet syllogismus. Iterum, si 'homo' esset ibi subiectum, tunc istae essent universales 'equum omnis homo videt' et 'equum nullus homo videt'; ergo essent contrariae, quod est falsum, quia in casu possibili possunt simul esse verae. Iterum, si 'homo' esset ibi subiectum, tunc oporteret quod iste terminus 'equum' esset praedicatum vel pars praedicati, quod videtur impossibile, quia nec praedicatum nec aliqua pars praedicati debet in propositione praecedere subiectum et copulam, immo subiectum debet praecedere copulam et totum praedicatum. | |
| Deinde etiam ostendo quod hoc totum 'equum homo' non debet hic esse subiectum: quia isti duo termini nullam habent ad invicem conexionem in constructione propter quam deberent esse unus terminus, sive unum extremum, alicuius propositionis. Et hoc confirmatur: quia in bono syllogismo non debent esse nisi tres termini, scilicet medium et duae extremitates, et tamen in praedicto syllogismo essent valde multi termini; nam in maiore essent duo termini, unus 'equum homo' et alter 'uidens', et in minore essent duo alii termini, unus 'equus regis' et alter 'equus', et adhuc in conclusione esset quintus terminus appositus, scilicet hoc totum 'equum regis homo', et haec sunt inconvenientia. | |
| Item, ad principale arguitur sic, de propositionibus aequivalentibus et quarum una exponitur per aliam. Concedendum est in eis esse idem subiectum vel aequivalens et idem praedicatum vel aequivalens. Sed tales propositiones in quibus primo ponitur obliquus exponuntur secundum aequivalentiam per propositiones in quibus manifeste ille terminus obliquus mutatus in rectum subiicitur, ut 'hominis asinus currit' id est 'homo est cuius asinus currit', similiter 'equum homo uidet' id est 'equus est quem homo videt', et sic de aliis. | |
| Sed non obstantibus istis rationibus, ego credo oppositum, sicut satis ego probavi in quaestione sexta primi peri Hermeneias; et repeto nunc aliquas rationes quas ibi feci. Una est per definitionem subiecti et praedicati: subiectum enim est de quo aliud dicitur et praedicatum est quod dicitur de alio. Sed dicendo 'hominis asinus est currens' apparet manifeste quod iste terminus 'currens' mediante hoc verbo 'est' dicitur non de 'hominis' solum sed de hoc toto 'hominis asinus', et principalius de 'asinus' quam de 'hominis' secundum grammaticam, cui nulla scientia potest contradicere (quia omne verum omni vero consonat et omnis scientia est vera). Ergo secundum descriptionem subiecti et praedicati convenientius est dicere quod 'currens' sit praedicatum et 'hominis asinus' subiectum, et quod 'asinus' sit principalior pars subiecti quam dicere alio modo. | |
| Item, si dico 'Brunellus est regis asinus', omnes concedunt quod hoc totum 'regis asinus' est praedicatum, et non apparet quin huius propositionis praedicatum posset fieri subiectum et subiectum praedicatum, convertendo, sine aliqua incongruitate apud grammaticum et sine aliqua falsitate apud logicum. | |
| Item, in ista 'asinus hominis currit' omnes concedunt quod hoc totum 'asinus hominis' est subiectum, et tamen omnino secundum congruitatem grammaticae et veritatem logicae ista 'hominis asinus currit' aequivalet illi; quare ergo poneretur inter eas tanta differentia quod non esset idem subiectum in eis? | |
| Item, in ista 'quilibet hominis asinus currit' omnes concedunt hoc totum 'hominis asinus' esse subiectum; auferatur ergo hoc syncategorema 'quilibet', quod nec est subiectum nec praedicatum, nec pars subiecti nec pars praedicati: quare non remaneret idem subiectum quod ante? Nulla de hoc apparet ratio nisi fictitia. | |
| Istae rationes apparent mihi probabiles et magis persuasivae quam rationes ad oppositum. Sed forte difficilius argui potest destruendo fundamentum ipsorum, scilicet quod tales propositiones debeant resolvi sicut prius dicebatur; nam si hoc sit destructum, ipsi non poterunt saluare quo modo copula distinguat inter subiectum et praedicatum, nec quo modo convertantur tales propositiones, et sic de multis aliis quae nituntur saluare per huius modi resolutionem. | |
| Ideo arguamus contra huius modi resolutionem. Primo, quia ista propositio 'Socratis asinus est' videtur esse de 'est' secundo adiacente, et tamen secundum illam resolutionem esset de 'est' tertio adiacente. | |
| Item, haec est vera 'Aristotelis equus est mortuus', et resoluens esset falsa. | |
| Item, ista est clarior secundum veritatem vel falsitatem et secundum constructionem grammaticalem 'regis asinus currit' quam ista 'rex est cuius asinus currit', et non est dicendum quod sic clarior indigeat resolvi in obscuriorem. | |
| Item, difficilius arguitur: quia si sic oporteret resoluere, sequeretur quod in ista propositione 'hominis asinus currit' non esset copula praedicati ad subiectum, nec explicita nec sufficienter implicita, quod est inconveniens, cum copula debeat esse formale propositionis. Consequentia patet: quia in nullo nomine implicatur copula, cum copula debeat esse verbum et significare cum tempore (saltem in suppositione accidentali, ut dicetur post) et nullum nomen significet cum tempore; nec implicatur in hoc verbo 'currit', quia licet hoc verbum 'currit' implicet 'est currens', tamen hoc totum esset de praedicato, et aliud 'est' poneretur esse copula; modo hoc verbum 'currit' non implicat duplex 'est'; ergo talis propositio 'hominis asinus currit' non haberet copulam et, per consequens, non esset congrua, vel saltem non esset perfecta, quod est falsum. | |
| Item, oporteret in infinitum resoluere, quia qua ratione oporteret resoluere istam 'hominis asinus currit', eadem ratione oporteret de ista propositione 'homo est cuius asinus currit' resoluere istam partem 'cuius asinus currit', et sic in infinitum. | |
| Item, si talis resolutio posset sustineri in affirmativis, tamen non posset sustineri in negativis: quia ista est vera 'Brunellum Socrates non videt' posito quod Brunellus et Socrates sint mortui, et tamen resoluens est falsa, scilicet 'Brunellus est quem Socrates non videt'. Similiter haec est vera 'chimaeram Socrates non videt', et tamen resoluens est falsa, scilicet 'chimaera est quam Socrates non videt'. | |
| Sed aliqui cavillant, dicentes quod negativa non debet sic exponi, sed sic: 'Brunellum Socrates non videt' id est 'Brunellus non est quem Socrates videt'. Contra hoc obiicitur: quia pono istam propositionem 'Brunellum homo non videt', posito quod Socrates non videat eum et Plato videat eum; tunc dicta propositio est vera, et tamen exponens est falsa, scilicet ista 'Brunellus non est quem homo videt', quia contradictoria eius est vera. Et ista ratio apparet mihi bona et difficilis. | |
| Apparet ergo mihi quod melius est dicere quod in tali propositione 'hominis asinus currit', hoc totum 'hominis asinus' est subiectum, sicut est praedicatum in ista convertente 'currens est hominis asinus'. Unde 'hominis' est tamquam determinatio huius substantivi 'asinus', quae si praeponatur vel postponatur non differt, sive secundum congruitatem sive secundum veritatem vel falsitatem, sicut non differunt 'homo albus' et 'albus homo'; nomina enim et verba transposita idem significant si non interveniant syncategoremata, ut habetur primo peri Hermeneias. Ideo non videtur mihi rationabile quod in ista propositione 'hominis asinus currit' debeamus separare 'hominis' et 'asinus' magis quam in ista 'asinus hominis currit'. | |
| Et est facile respondere ad rationes in oppositum. Ad primam ego dico quod ista propositio 'cuiuslibet hominis asinus currit' nec est pure universalis nec pure indefinita, quia nec totale subiectum est distributum nec indefinite sumptum, sed est indefinita de recto et universalis de obliquo, sicut de modalibus dictum fuit quod aliquando sunt universales simpliciter, tam de dicto quam de modo, et aliquando sunt universales de dicto et particulares de modo, et aliquando e converso. Et quia denominatio debet magis esse a substantivo et recto quam a sua determinatione, ego possum dicere quod ista 'cuiuslibet hominis asinus currit' vocanda est 'indefinita', quamvis sit de obliquo distributo; ista autem est simpliciter universalis 'quilibet hominis asinus currit'. | |
| Sed tu arguis quod illa alia sit universalis, quia sua contradictoria est particularis. Ego nego, quia non bene sumebatur contradictio; immo ambae in aliquo casu possunt simul esse verae, scilicet si quilibet homo haberet duos asinos, unum currentem et alium non currentem. Immo contradictoria eius est 'alicuius hominis nullus asinus currit', et haec est dicenda universalis, quamvis de obliquo indefinito. | |
| Sed quando dicitur ultra quod istae sunt contrariae 'cuiuslibet hominis asinus currit' et 'nullius hominis asinus currit', ego dico quod ipsae non sunt perfecte contrariae, sed istae sunt perfecte contrariae 'cuiuslibet hominis quilibet asinus currit' et 'nullius hominis asinus currit'. Tamen illae praedictae habent magnam propinquitatem ad contrarias, propter hoc quod in negativa distribuitur tam rectus quam obliquus; ideo retinent legem contrariarum, sicut etiam dictum fuit de aliquibus modalibus, in capitulo de Modalibus. | |
| Ad aliam rationem ego concedo quod ille est bonus syllogismus ex obliquis, quia sub quocumque termino distributo contingit sumere et inferre conclusionem, sive ille terminus sit subiectum, sive praedicatum, sive pars subiecti, sive pars praedicati. Esset enim bonus syllogismus 'Socrates est videns omnem equum, Brunellus est equus; ergo Socrates est videns Brunellum'. Et non oportet quod tales syllogismi sint proprie in aliqua trium figurarum quas in principio libri Priorum distinxit Aristoteles, quia ibi ipse non distinxit nisi figuras et modos syllogismorum in quibus in utraque praemissa medium est totale subiectum vel totale praedicatum. Ideo nego quod dictus syllogismus ex obliquis sit proprie de aliqua illarum trium figurarum, sed dicitur de prima quia maiorem habet similitudinem ad illam quam ad alias; ideo non bene concluditur quod maior sit universalis. Nec est inconveniens sic ex indefinitis syllogizare, dum tamen fiat sumptio sub termino distributo; verbi gratia, 'uidens omnem equum est homo, bestia regis est equus; ergo videns bestiam regis est homo'. | |
| Sed ultra, de alio syllogismo, scilicet 'omnem equum homo est videns, equus regis est equus; ergo equum regis homo est videns', respondeo quod syllogismus est bonus. Et si tu quaeris "quid in maiore est subiectum?", dico quod haec dictio 'homo' est ibi subiectum, et praedicatum est 'equum videns', quia determinatio debet uniri cum suo determinabili, cum quo construitur; modo haec dictio 'equum' construitur cum 'uidens' sicut determinatio cum suo determinabili; ideo cum 'uidens' sit manifeste ex parte praedicati, 'equum' etiam est ex parte praedicati. Unde ego noto quod secundum grammaticam aliquando permittitur quod praedicatum ponatur ante subiectum; ideo non est mirum si aliquando aliqua pars praedicati ponatur ante subiectum. Cum enim dictio sit posita per modum determinationis et non sit innata construi cum subiecto, sequitur quod est possibile quod construatur cum praedicato. | |
| Et pono exemplum quod virtute grammaticae, ex qua requiritur congruitas, si dico 'albus sum ego', subiectum huius propositionis non est iste terminus 'albus', quia propositio esset incongrua, sed iste terminus 'ego', sed si tu diceres 'album est ego', tunc 'album' esset subiectum, et non 'ego', quia intelligendo quod 'ego' esset subiectum, propositio esset incongrua. Unde, correlarie, concludendo, ego credo quod haec est vera et bona conversio 'albus sum ego; ergo album est ego', et est vere facere de subiecto praedicatum et e converso. | |
| Et ex his apparet quod soluuntur omnes instantiae, nisi illa quae dicit quod tunc sequeretur quod istae essent universales 'equum omnis homo videt' et 'equum nullus homo videt', et per consequens essent contrariae, quod est falsum, quia possunt simul esse verae in casu possibili. Ad istam instantiam ego respondeo quod illae non sunt contrariae, quia ad contrariandum requiritur quod quidquid pertinet ad subiectum distribuatur in utraque et quidquid pertinet ad praedicatum distribuatur in negativa, ut sit repugnantia ad affirmativam, et non est sic in proposito. | |
| Ad ultimam rationem dicendum est quod minor neganda est. Non enim est universaliter conveniens expositio, neque aequipollentia, sicut dictum est, licet aliquando sit aequipollentia. Sed etiam, quantum ad maiorem, non est verum quod omnium aequipollentium in veritate vel falsitate sit idem subiectum. Quod apparet primo quia istae aequipollent 'quidam homo currit' et 'quoddam currens est homo', et istae similiter 'tantum homo currit' et 'omne currens est homo'; et etiam istae 'hominis asinus currit' et 'asinus hominis currit', in quibus tamen dicunt non esse idem subiectum, quamvis, ut puto, dicant falsum, sed tamen sequitur ex hoc quod ipsi non possunt de illa regula se ivuare. | |
| Haec ergo sint dicta tamquam probabilia, si alicui non appareant demonstrativa, de tertia regula. | |
| De quarta autem regula non oportet dubitare. Omnes enim grammatici dicerent istam esse incongruam 'amat est homo', nisi 'amat' acciperetur materialiter, sicut dicendo amat' (id est haec dictio 'amat') 'est verbum', similiter amat' est dictio dissyllaba', amat' est vox significativa', et sic de aliis. Sed de verbis infinitivi modi Aristoteles format propositiones, sicut exemplificabatur. | |
| Quinta regula etiam non invenitur habere instantiam quantum ad primam partem. Sed de adiectivo non substantivato puto quod non possit esse subiectum propositionis per se, scilicet sine substantivo, quia esset incongruitas nisi subintelligeretur substantivum. An autem possit praedicari per se, in virtute substantivi subintellecti, dubito, cum in conversione debeat fieri de subiecto praedicatum et de praedicato subiectum, et adiectivum non potest fieri per se subiectum nisi substantivetur. Et de hoc recurratur ad grammaticam si non potest determinari veritas per logicam. | |
| Sexta regula similiter conceditur, quia apud omnes grammaticos oratio esset incongrua. Et eodem modo septima regula habet suam veritatem, sicut sexta et quarta. Et similiter octaua regula numquam invenitur habere instantiam. | |
| Sed nona regula habet difficultatem, sicut tertia. Quia multi tenent quod in talibus categoricis de copulato vel disiuncto subiecto totum copulatum vel disiunctum non debet poni subiectum, sed solum prima pars, ut si dico 'homo et asinus currunt', 'homo' debet poni subiectum et totum residuum ex parte praedicati, et debet fieri resolutio 'homo et asinus currunt' id est 'homo est qui et asinus currunt'; similiter 'homo vel asinus est risibilis' id est 'homo est qui vel asinus est risibilis'. Et ita dicunt quia videtur eis quod aliter non posset bene assignari quanta est ista 'omnis homo vel asinus est risibilis', vel etiam ista 'omnis homo et asinus currunt'; vel etiam ista 'Socrates vel asinus currit', vel etiam ista 'Socrates vel Brunellus currit', quae non possunt dici singulares eo quod subiectum est praedicabile de pluribus, scilicet de Socrate et Brunello. | |
| Et similiter non posset dici quanta est ista 'omnis homo vel omnis asinus currit', quae apparet esse universalis et non est universalis: quia non possent assignari singulares quae sequerentur ad eam; licet enim sequatur 'ergo Socrates vel Brunellus currit', tamen argutum est quod illa non est singularis. | |
| Et cum omni indefinitae debet posse assignari universalis et singularis, tunc quaereretur quae esset universalis et quae esset singularis huius indefinitae 'homo vel asinus currit' vel huius 'A et B sunt C'. | |
| Item, iste syllogismus est in prima figura 'omnis homo vel asinus currit, Socrates est homo; ergo Socrates vel asinus currit', et in prima figura medium debet subiici in maiore et praedicari in minore, et hoc est iste terminus 'homo'; ergo ... et caetera. | |
| Sed, non obstantibus istis rationibus, ego credo contrarium, et possum ad propositum adducere multas rationes, similes illis quas adduxi pro tertia regula. Sed pro nunc arguo: quia si dico 'chimaera vel asinus est animal', propositio est congrua et hoc totum disiunctum 'chimaera vel asinus' reddit suppositum huic verbo 'est'; ideo secundum naturam et condicionem disiunctionis si illud verbum cum praedicato sequente sit verum de una parte illius disiuncti, sequitur quod propositio est vera, et tamen resoluens est falsa, scilicet 'chimaera est quae vel asinus est animal'. | |
| Item, quando determinatum fuit de hypotheticis, dicebatur quod si istae sunt hypotheticae 'Socrates est ubi Plato est', 'Socrates legit quando Plato audit', ita, simili ratione, istae sunt hypotheticae 'Socrates est qualis Plato est', 'Socrates est quantus Plato est', 'Socrates est quod Plato est'; ergo similiter ista est hypothetica 'homo est qui vel asinus currit', cuius prima categorica est 'homo est' et secunda est 'qui vel asinus currit', in qua tamen hoc totum disiunctum 'qui vel asinus' est subiectum, nisi facias infinitam resolutionem, et sic reuertitur propositum. | |
| Et iterum manifestum est quod ista est simplicior et evidentior 'materia et forma sunt compositum' quam ista 'materia est quae et forma sunt compositum'; quare ergo indigeret resolvi in illam? | |
| Et iterum omnes concedunt praedicatum disiunctum, ut quod Socrates est homo vel asinus. Et non apparet rationabilis causa quare de illo praedicato non posset fieri subiectum per conversionem. | |
| Ideo non apparet mihi quod ista nona regula debeat negari propter tales modicas difficultates. Verum est tamen quod subiectum copulatum solet capi dupliciter. Uno modo collective, ut 'materia et forma sunt compositum', 'Brunellus et Favellus valent decem libras', posito quod unus valeat sex et alter quattuor; et talis propositio non potest resolvi in copulativam, puta quod materia est compositum et forma est compositum, vel quod Brunellus valet decem libras et Favellus valet decem libras. Si ergo dicas "quanta est ista 'materia et forma sunt compositum'?", dicam quod est indefinita, et eius contradictoria est 'nulla materia et forma sunt compositum'. Et si dicas "sed quae sunt eius singulares?"; dicam quod sunt istae 'haec materia et forma sunt compositum', 'illa materia et forma sunt compositum', et sic de omnibus aliis, demonstrando unam materiam et unam formam. Si dicas "quanta est ista 'Brunellus et Favellus valent decem libras'?", dicam quod est singularis, et eius contradictoria est 'Brunellus et Favellus non valent decem libras'. Si quaeras quae est universalis ad talem singularem, ego dico quod primo oportet capere terminum communem, qui erit hoc totum copulatum 'asinus et asinus', et tunc fiet distributio sic 'omnis asinus et asinus valent decem libras'. | |
| Sed alio modo subiectum copulatum capitur, divisive (prout 'divisive' opponitur ad 'collective'). Et tunc propositio resolubilis est in copulativam, ut 'Socrates et Plato currunt' id est 'Socrates currit et Plato currit'. Et est sumenda contradictio praeponendo negationem toti propositioni, vel per negativam de subiecto disiuncto, scilicet 'Socrates vel Plato non currit' vel etiam secundum resolutionem, scilicet 'Socrates non currit vel Plato non currit'. Et similiter si dico 'omnis homo et asinus currunt' sequitur secundum resolutionem in copulativam quod omnis homo currit et asinus currit. Et si quaeras quanta est illa, dico quod nec est pure universalis nec pure indefinita, sed universalis quantum ad primam partem subiecti et indefinita quantum ad secundam; et sua contradictoria est vel praeponendo negationem vel proportionaliter sicut ante dictum est. | |
| Sed tunc etiam dicendum est aliquid de subiecto disiuncto, ut si dico 'Socrates vel Plato currit' vel si dico 'Brunellus vel Favellus valet decem libras'. De quo sciendum est primo quod hic non habet locum sensus collectivus, quia ista nomina 'collectivum' et 'disiunctum' habent quodam modo repugnantiam. | |
| Sed adhuc ultra notandum est quod ubi ponitur in principio signum distributivum propositio potest distingui secundum compositionem et divisionem, ut dicendo 'omnis homo vel asinus currit'. Quia potest esse quod signum intelligitur solum distribuere primum nomen, scilicet 'homo', et tunc propositio non est totaliter universalis, sed partim universalis et partim indefinita, et valet istam 'omnis homo currit vel asinus currit'; et contradicit sibi quod nec omnis homo nec asinus currit, vel per negationem praecedentem totam propositionem et cadentem super copulam (quia est regula generalis), vel per copulativam contradicentem disiunctivae aequivalenti. | |
| Alio modo potest intelligi quod signum distribuat totale subiectum, et tunc propositio est pure et simpliciter universalis, et valet istam 'omne quod est homo vel asinus currit'. Et contradicit sibi quod homo vel asinus non currit vel quod aliquid quod est homo vel asinus non currit. Et eius singulares, in quibus oporteret inducere ad concludendum talem universalem, sunt 'Socrates currit', 'Plato currit', 'Brunellus currit', 'Favellus currit', et sic de singulis, tam hominibus quam asinis. Et non est difficile hoc videre, quia etiam vetulae sic loquuntur. | |
| Sed tunc dubitatur utrum ista sit singularis 'Socrates vel Brunellus currit'. Et ego dico quod non, sicut bene arguebatur, sed magis habet modum indefinitae. Indefinita enim habet vim disiunctivae, ut 'homo currit' valet istam 'Socrates currit vel Plato currit ...' et sic de aliis. Et ideo singulares istius indefinitae 'homo vel asinus currit' essent istae 'Socrates currit', 'Plato currit', 'Brunellus currit', 'Favellus currit', et sic de singulis aliis, tam hominibus quam asinis. | |
| Similiter dico quod haec simpliciter et proprie non est universalis 'omnis homo vel asinus currit'. Quia universalis debet habere modum copulationis (haec enim 'omnis homo currit' valet istam 'Socrates currit et Plato currit ...' et sic de singulis aliis hominibus); ideo huius indefinitae 'homo vel asinus currit' universalis simpliciter esset 'omnis homo vel omnis asinus currit'. | |
| Notandum est etiam quod in propositione de subiecto copulato si verbum sit singularis numeri, ut 'omnis homo et asinus currit', oportet ad hoc quod propositio sit congrua quod haec additio 'et asinus' exponatur tamquam determinatio nominis praecedentis, sub isto sensu 'omne quod est homo et asinus' vel sub isto sensu 'omnis homo qui est asinus', ita quod proprie loquendo propositio non sit de subiecto copulato. Quia subiectum copulatum aequivalet subiecto pluralis numeri in reddendo suppositum verbo; ideo oportet verbum esse pluralis numeri. | |
| Et haec sunt principalia, in quibus tamen aliqui dubitant propter defectum instructionis in grammatica aut in logica. | |
| Et etiam notandum est quod adhuc aliquis posset quaerere quis praedictorum sensuum sit magis de virtute, seu proprietate, sermonis in ista 'omnis homo vel asinus currit', utrum scilicet solum iste terminus 'homo' distribuatur vel totale subiectum distribuatur. Et ego dico quod ad hoc est dicendum diversimode, secundum diversum modum locutionis vel scripturae. Quia si immediate post 'homo' appareat signum divisionis, scilicet pausa vel punctum, tunc vocabitur propositio 'divisa' et solum distribuetur 'homo', et si non, tunc vocabitur 'composita', et distribuetur totale subiectum. | |
| Haec sint dicta de nona regula. De illo quod apponebatur, scilicet "sed forte non omnis talis", potest dici quod hoc apponebatur propter copulationem vel disiunctionem ex obliquis, ut 'Socratis et Platonis' aut etiam 'Socratis vel Platonis', quia tale complexum non potest subiici vel praedicari, sicut nec nomen obliquum, per se. | |
| Decima regula apparet. Quia si dico 'omnis homo currit' vel 'nullus homo currit', vel 'non homo currit' ita quod negatio sit negans, nos dicimus quod solum iste terminus 'homo' est subiectum. Sed si dicamus 'lapis est nullus homo' vel 'Socrates est omnis homo', nos dicimus quod hoc totum 'omnis homo', vel 'nullus homo', est praedicatum, sicut ante dictum fuit. Si autem dicamus 'non homo currit' et negatio ponatur infinitans, tunc dicimus quod hoc totum 'non homo' est subiectum. Dicebatur tamen quod non omne tale complexum potest praedicari, quia instantia est de talibus 'si homo', 'et homo', 'uel homo', 'aut homo', et sic de aliis. | |
| Undecima regula est manifesta. Quia si dico 'homo hinnibilis currit', ista dictio 'hinnibilis' prohibet supponere pro hominibus et ista dictio 'homo' prohibet supponere pro hinnibilibus; ideo totum pro nullo supponit. Et ita esset si diceretur 'homo non risibilis currit', vel 'homo qui est equus currit', vel 'homo qui non est animal currit'. | |
| Duodecima regula est per se nota. Ob hoc enim istud nomen 'uacuum' pro nullo supponit sicut nec ista oratio 'locus non repletus corpore'. Nec etiam dictio supponeret aut praedicaretur vel subiiceretur si imponeretur ad significandum aequivalenter alicui totali propositioni. | |
| Tredecima regula etiam apparet. Quia nulla est causa in tali substantivo prohibens suppositionem; non enim implicatur in eo aliqua determinatio repugnans determinabili. | |
| Ultima regula apparet mihi vera. Quia maxime inter alios terminos infinitos videtur quod iste terminus 'non ens' non posset supponere. Quod est falsum, quia quamvis pro nullo uno supponat, tamen pro pluribus collective supponit; unde vere dicimus quod exercitus est non ens et quod Socrates et Plato sunt non ens, quia sunt et non sunt ens. Si ergo contra dictam regulam esset instantia, hoc esset de tali complexo 'non ens quod non est entia'; si enim Socrates et Plato dicantur non ens, tamen sunt non ens quod est entia. |
|
