Authors/Duns Scotus/Lectura/Lectura I/D23

Latin	English
ƿ[1] Circa distinctionem vigesimam tertiam quaeritur utrum persona dicat aliquid primae intentionis. Quod sic, videtur: Persona est per se subsistens; sed tale est res primae intentionis, et non secundae; igitur etc.
[2] Item, persona producitur productione reali; sed productio realis, non terminatur ad secundam intentionem; igitur etc.
[3] Praeterea, in divinis est trinitas personarum, quae non est tantum trinitas conceptuum sed rerum; igitur personarum non est trinitas secundarum intentionum; persona igitur non dicit intentionem secundam nec est nomen secundae intentionis.
[4] Praeterea, personae debetur adoratio; sed adoratio non debetur nisi rei infinitae; igitur etc. ƿ
[5] Contra: Si persona sit nomen primae intentionis ita quod significet rem primae intentionis, et est commune Patri et Filio et Spiritui Sancto et distinctum in eis, igitur est proprie universale, quia illud est universale quod dicitur de aliquibus et distinguitur in eis; in divinis autem non est universale.
[6] Ad hanc quaestionem dicunt quidam quod persona significat intentionem secundam.
[7] Et ratio eorum est: sicut individuum in quacumque natura, ita suppositum in genere substantiae et persona in natura intellectuali (ista autem additio 'in natura intellectuali' vel 'in genere substantiae' non est de ratione suppositi vel individui vel personae, sed ponitur in definitione eorum sicut additum); sicut igitur suppositum et individuum significant secundam intentionem primo, et ita persona primo significabit secundam intentionem.
[8] Praeterea, secundo arguunt hoc idem sic: si aliqua res sit substrata nomini personae, illa res praedicabitur de Filio et Patre etc., - igitur praedicando 'personam' de Patre et Filio, erit praedicatio rei de re, igitur erit ibi praedicatio universalis de particulari; sed non est persona universale quod est genus generalissimum, nec species subalterna; erit igitur species specialissima. Sed secundum Damascenum deitas dicit communem speciem; igitur ƿdeitas vel erit persona, vel erunt in divinis duae species specialissimae, quod non est verum.
[9] Propter rationes tamen dicunt quod intentio secunda potest intelligi in abstracto vel in concreto: Primo modo, non supponit pro re primae intentionis nec praedicatur de re primae intentionis; unde non dicitur vere quod universalitas agit vel quod animal sit universalitas. Si autem accipitur secundo modo, in concreto, sic supponere potest pro prima intentione et praedicari de re primae intentionis; unde haec vera est 'animal est universale'. Et sic definitur universale quod est species, cum dicitur quod "species est quae praedicatur de pluribus differentibus" etc.; 'species' enim non praedicatur illa intentio secunda, sed illa res pro qua stat praedicatur.
[10] Sic per hoc solvunt rationes: Quod 'adoratio debetur personae': non secundae intentioni, sed rei pro qua supponit; tamen primo significat secundam intentionem, sicut individuum et universale. Sic ad alia.
[11] Sed contra hanc opinionem arguitur primo secundum dicta eam dicentium: dicunt enim quod personae constituuntur per relationes. Tunc arguitur sic: quando a constituentibus potest abstrahi aliquid commune primae intentionis, tunc similiter potest a constitutis (haec est nota per se, discurƿrendo, quod 'tunc a constitutis - in quantum distincta sunt potest abstrahi aliquid commune'); sed a paternitate et filiatione etc. potest abstrahi aliquid commune primae intentionis, ut relatio (dicendo enim paternitatem esse relationem, non est verum secundum intentionem secundam et rationem, sed ex natura rei; igitur intentio prima communis est paternitati et filiationi); igitur multo magis erit aliquid commune primae intentionis ipsis constitutis, scilicet Filio et Patri et Spiritui Sancto.
[12] Praeterea, arguitur contra opinionem in se: Intentio secunda est relatio rationis, et non quaecumque, sed relatio rationis pertinens ad actum intellectus, qui est componere et dividere; unde intentiones secundae pertinent ad unionem vel ad extrema unionis (ut praedicati et subiecti). Sed persona non dicit relationem rationis, vel si dicat, maxime non dicit relationem rationis talem, quae causatur per operationem secundam intellectus: tunc enim ad quaestionem haereticorum quaerentem 'quid tres sunt Pater et Filius et Spiritus Sanctus', non esset respondendum quod sunt 'tres personae'.
[13] Praeterea, unum est passio entis, igitur consequitur rem ex natura rei, et maxime unitas perfecta quae est unitas indivisibilis; igitur unitas individui, quae est unitas indivisibilis, sequitur naturam entis secundum se; igitur non dicit relationem rationis vel secundam intentionem. Et tunc arguitur per rationem eorum: sicut individuum in quacumque natura, ita persona in natura intellectuali, quae similiter indivisibilis est; igitur unitas quae exprimitur per personam, consequitur naturam rei, et per consequens non importabit unitatem vel rationem secundam, quae sit secundae intentionis. ƿ
[14] Praeterea, secundum Augustinum, "res quibus fruendum est, sunt Pater et Filius et Spiritus Sanctus"; sed secundum ipsum VII De Trinitate cap. 7, persona est communis Patri et Filio et Spiritui Sancto; igitur communis est eis res personalis. Sed manifestum est quod res non est nomen secundae intentionis; igitur aliquid potest esse commune Patri et Filio et Spiritui Sancto quod numeratur in eis, et tamen non est secundae intentionis.
[15] Item, Magister distinctione 251 cap. 8 dicit quod sunt tres subsistentes, et subsistentia numeratur in eis, et tamen non est intentio secunda; igitur etc.
[16] Ideo dico quod est aliquid commune Patri et Filio et Spiritui Sancto, quod tripliciter numeratur in eis, et hoc exprimitur nomine personae vel subsistentis. Et sic dico quod non dicit intentionem secundam, nam secundum Richardum IV De Trinitate 'persona est exsistentia incommunicabilis in natura intellectuali'; quidquid hic ponitur in definitione personae, est praeter operationem intellectus, et totum est in persona prima sine aliqua operatione intellectus; igitur similiter illud cuius est ratio, erit sine operatione intellectus.
[17] Sciendum tamen est quod duplex est communicabilitas: una est quae est alicuius ad multa, quorum quodlibet est ipsum, et alia est communicabilitas formae respectu materiae, sicut supra dictum est in isto , - et utramque communicabilitatem excludit incommuƿnicabilitas personae: nam persona dicit ultimatam subsistentiam, unde persona est ultimum subsistens. Et ideo anima separata non est persona, quia non repugnat sibi communicari per modum formae. Unde persona significat incommunicabilitatem subsistentis in natura intellectuali, et totum hoc est ante operationem intellectus comparantis hoc ad aliud.
[18] Sed contra hoc potest sic obici: persona non dicit aliquid commune nisi negationem, quia dicit incommunicabilitatem subsistentiae, ita quod incommunicabilitas, quae est negatio, est eius formalis ratio et totum aliud quasi additum; sed negatio non est nisi ens secundum rationem; igitur persona erit nomen secundae intentionis.
[19] Praeterea, communicabilitas in divinis non dicit nisi relationem rationis, quia communicabilitas est ipsius essentiae (essentia enim est communicabilis, quae non variatur nisi secundum rationem); igitur suum oppositum, scilicet incommunicabilitas, erit nomen secundae intentionis et solum importabit relationem rationis.
[20] Ad hoc dico quod quando sunt aliqua primo distincta, non potest abstrahi aliquid commune in 'quid' dictum de eis, quia si sic in illo per se conveniunt et distinguuntur, igitur conveniunt et differunt, et ita non essent primo distincta; ex quo igitur Pater est ultimo incommunicabilis, et Filius similiter, nihil in 'quid' dictum de eis potest abstrahi; et ideo abstrahitur et abstrahi potest aliquid negativum, quod licet commune sit, non tamen est dictum in 'quid', et illud negativum non est intentio secunda (negatio enim qua vere negatur homo ab asino, non est intentio secunda). Unde sicut aliƿquid potest repugnare aliquibus primo diversis, ita negatio eius potest convenire eis quae in nullo conveniunt, quia negatio communior potest esse quam affirmatio (non Socrates enim dicitur de omni ente alio a Socrate, et etiam dicitur de omni non ente), et quanto affirmativum est particularius tanto negatio est communior. Licet igitur incommunicabilitas, quam significet persona, sit negatio, tamen praecedit operationem intellectus, nec est intentio secunda.
[21] Quando igitur dicitur quod persona dicit negationem, dico quod licet ponitur quod hoc verum sit, non tamen sequitur quod sit intentio secunda, sicut iam dictum est. An autem significat aliquid positivum, dicetur post, dubitando tamen.
[22] Ad aliud, quando arguitur quod communicabile est ens rationis, igitur et incommunicabile, dicendum quod non sequitur, quia relativa possunt non relative opponi (sicut dissimile et simile, et ita communicabile et incommunicabile), licet relative dicantur; unum tamen potest esse ens rationis et alterum praecedere operationem intellectus, sicut 'idem' et 'diversum' sunt relativa, et tamen 'idem' importat relationem rationis et 'diversum' relationem realem, - et hoc ideo est, quia quando aliquid non potest competere alicui ex actu intellectus, sibi repugnat ex natura rei.
[23] Sed estne verum quod persona sit solum commune negativum, propter ista?
[24] Dico quod propter auctoritates quae dictae sunt - Augustini dicentis quod sunt tres res, et Magistri quod sunt tres subsistentes - videtur quod dicat aliquid positivum persona, et non tantum negationem. ƿHoc autem potest poni sic: In creaturis est duplex communicabilitas: una est communicabilitas quiditativa, et alia est communicabilitas subsistentiae. Nam in supposito creato concurrunt entitas quiditativa et ratio subsistentiae, ut in Socrate, licet esse exsistentiae sive subsistentiae non sit alia res ab essentia; sicut igitur potest abstrahi quiditas et entitas quiditativa a Socrate, quae significatur per speciem specialissimam, sic etiam potest abstrahi entitas subsistentiae. Illud autem commune sic abstractum, ut ipsum subsistens in communi, non est genus, quia non distinguitur nisi ad distinctionem quiditatis, - nec est species nec differentia, ut planum est; et ideo illud commune sic abstractum nec praedicatur ut genus nec ut differentia nec ut species, sed magis reducitur ad praedicationem ipsius proprii, quia praeintelligitur quiditas, et exsistentia est ut proprium eius, licet non sit alia res, quia multae dicuntur proprietates entis quae non dicunt aliam realitatem.
[25] Si hoc sit verum in creaturis, sic videtur posse dici in divinis, nam essentia habetur hoc modo essendi ab una persona, alio modo essendi ab alia, et per consequens potest abstrahi modus essendi communis ab istis diversis modis habendi essentiam, licet non abstrahatur esse exsistentiae, quia ipsum esse est 'hoc' de se, ibi, sicut et essentia divina de se est 'haec'. Et ideo ille modus essendi non est communis sicut deitas, quae non numeratur, et iste modus habendi essentiam numeratur; unde non est communis species sicut deitas, sed praesupponit essentiam et est sicut proprium eius, sicut dictum est in creaturis.
[26] Et secundum hoc potest dici quod abstrahitur ab eis non tantum quid negativum, sed ut quid positivum pertinens ad modum essendi essentiae in diversis suppositis, qui est sicut proprium respectu essentiae: aliter enim non video quomodo sint ibi tres ƿres et tres subsistentiae; persona igitur secundum hoc dicit quid commune positivum ad Patrem et Filium et Spiritum Sanctum, sicut subsistens ad Socratem et Platonem. Sed sive dicat tantum negativum sive etiam positivum, utroque modo salvatur quod non significat secundam intentionem.
[27] Sed dices: posito quod dicat tantum negationem, quomodo potest esse quod negativum sit commune, et tamen non positivum in quo videtur fundari? Dico quod non oportet quod si negatio sit communis aliquibus, quod affirmatio sit communis, sicut praedictum est; unde illis quae sunt primo diversa est negatio communis, et tamen non aliquid affirmativum. Et ideo negatio potest esse communis aliquibus, - et cum nihil affirmativum, in quo fundetur, sit commune, tamen affirmativum cui opponitur, est unius rationis, et hoc sufficit.
[28] Ex hoc igitur patet quid significet persona (quod tamen esset quaerendum distinctione 25). Non enim significat relationem propriam, quia tunc non esset communis tribus, - nec etiam relationem communem, quia quando aliquid refertur ad aliud secundum relationem propriam, refertur etiam secundum esse commune ad ipsum, ut si a sit duplum respectu b, erit etiam multiplex et proportionale, et sic ad genus generalissimum; si igitur persona importaret relationem, Pater esset persona Filii. Nec etiam significat substantiam secundam, quemadmodum deitas quae non dividitur. Sed si significet negativum tantum, tunc planum est quid significet. Si autem positivum, tunc persona secundum se accepta significat subsistens, quod est indifferens ad absolutum et relativum: est ƿsubsistere absolutum sicut in creaturis, et subsistere relativum sicut in divinis; et quemadmodum genus - ut animal - nec significat rationale nec irrationale, ita nec persona sive subsistens secundum se dictum significat absolutum vel relativum. Persona autem abstracta in divinis significat subsistens relatum, quae subsistentia intelligitur ut proprium ipsius essentiae.
[29] Sed dices: si persona dicat sic quid commune, non esset respondendum ad quaestionem haereticorum quaerentium 'quid tres' per 'personam'. Dico quod quaestio facta per 'quid' non semper quaerit rationem quiditativam, sed aliquid substratum, - sicut Philosophus quaerit ab antiquis, qui posuerunt diversa elementa, 'quid est illud unum elementum?': non quaerit definitionem elementi, sed aliquid substratum, ut utrum sit 'amicitia' vel 'lis' etc. Sic in proposito non quaerunt rationem personae, sed aliquid substratum subsistens.
[30] Ad hoc autem quod Augustinus dicit, quod eo persona quo Deus, patebit responsio in quaestione sequente. ƿ
[31] Ad hoc quod primo dicitur in alia opinione, quod persona significat secundam intentionem, sed tamen in concreto supponere potest pro re primae intentionis, - si enim hoc verum esset, tunc cum dico 'Pater et Filius et Spiritus Sanctus sunt tres personae', esset quaerendum quid 'tres'. Ex quo persona in concreto supponit pro alio, non potest determinare dependentiam adiectivi numeralis; et sic non sufficeret respondere ad quaestionem haereticorum, quaerentium 'quid tres', dicendo quod sunt 'tres personae', quia adhuc ulterius esset quaerendum, ex quo supponit pro alio (sicut individuum), secundum eos.
[32] Quod etiam dicunt de specie quod definitur, hoc non est pro eis, quia est praedicatio signata et praedicatio exercita: ibi autem definitur species per praedicationem signatam, non exercitam; et ideo stat pro secunda intentione, sicut est et praedicari signatum.
[33] Ad primam rationem illius opinionis patet responsio quod concludit oppositum, nam individuum primo significat unitatem indivisibilem et perfectam, quae consequitur naturam rei, et non est secunda intentio, licet concomitanter accipitur pro secunda intentione.
[34] Ad aliud patebit iam an persona sit universale vel non.
[35] Ad rationes principales dicendum quod si persona dicat aliquid positivum, tunc concedendae sunt: quod adoratur subsistens etc.; si autem dicat quid negativum, tunc dicendum est quod dicit ƿnegationem in genere, scilicet in natura intellectuali, et concernit naturam quae est adoranda, sicut cum dico 'amo caecum, sed non caecitatem', - sic persona est adoranda, licet non illa negatio.
[36] Ad rationem in oppositum, quando arguitur quod erit universale, dicendum quod si dicat negationem, tunc plana est responsio quod non sit universale, sed tantum dicit tunc negationem communem; si autem dicat quid positivum, dico quod quattuor sunt condiciones 'universalis' in creaturis, - et duae sunt perfectionis et duae imperfectionis: perfectionis est in universali quod sit illimitatum et communicabile, sed imperfectionis est quod sit divisibile et contrahibile. Opposito autem modo se habet suppositum in creaturis, quia est indivisibile et omnino contractum, sed non est communicabile nec illimitatum. Nunc autem ea quae sunt perfectionis in nobis, inveniuntur in divinis, scilicet illimitatio et communicabilitas; persona autem proprie non dividitur aut numeratur, sed distinguitur in plura. Sed quidquid sit de hoc, tamen ultima condicio 'universalis', quae magis proprie constituit universale, non invenitur in persona, nam universale unde tale requirit quod sit contrahibile et determinabile; sed persona non dicit rem contrahibilem nec determinabilem; et ideo secundum hoc non videtur universale, si universale requirit quod significet rem contrahibilem. Si autem universale non requirit quod dicat rem contrahibilem sed conceptum, tunc potest dici quod persona sit universale.
[37] Et si dicas quod universale est determinabile et contrahibile, et persona non, - dicendum quod res non est contrahibilis, sed conceptus communis, quem concipio personam importare.
[38] Unde ista ratio magis videtur esse contra alios de alia opinione: ƿmanifestum est enim quod paternitas est relatio, et filiatio similiter, et praedicatur de eis per se; secunda autem intentio non praedicatur per se de re primae intentionis; igitur relatio est communis, igitur est ibi aliquid primae intentionis commune.
[39] Prohibeant igitur ipsi quod non sit universale ibi; nos autem dicimus quod ibi non est universale modo quo diximus, - aut si est, non secundum quod significat rem contrahibilem, sed conceptum.