Authors/Duns Scotus/Lectura/Lectura II/D3/P2Q1

Latin	English
[230] Circa secundam partem distinctionis quaeritur utrum angelus intelligat se per essentiam suam, ita quod essentia sua sit sibi ratio intelligendi ex parte obiecti (non quaerendo an intellectus suus sit essentia vel aliquid addat supra essentiam suam).
[231] Et videtur quod non intelligat se per essentiam suam: Quia essentia animae est ita praesens sibi sicut essentia angeli ipsi angelo; si essentia angeli esset ipsi angelo ratio cognoscendi, igitur essentia animae esset ipsi animae ratio cognoscendi; sed hoc est contra Philosophum, qui dicit quod 'anima intelligit se sicut alia'.
[232] Praeterea, essentia angeli est singularis, - et singulare per se non intelligitur nec est ratio intelligendi, sicut habetur ex Philosopho II De anima et VII Metaphysicae.
[233] Praeterea, cognoscens denudatur ab eo quod cognoscit, ex II ƿDe anima: 'Oportet oculum non esse coloratum ad hoc quod colorem recipiat'; sed angelus de se est sua essentia, a qua non denudatur; igitur etc.
[234] Hoc confirmatur: 'Oportet intellectum esse impermixtum, ad hoc quod omnia cognoscat', et ideo denudatur a natura cogniti; et ideo, quia angelus non denudatur a sua essentia, non potest esse ratio sibi cognoscendi.
[235] Praeterea, obiectum movet potentiam; sed idem non potest movere se; igitur essentia angeli non erit ratio cognoscendi se ex parte obiecti.
[236] Praeterea, si angelus intelligeret se per essentiam suam, intellectio sua esset essentia sua; sed hoc falsum est. Probatio consequentiae: si extrema sunt eadem, et medium erit idem eis, quia medium magis convenit cum extremis quam extrema; igitur si angelus per essentiam suam intelligeret se, sequitur quod intellectio sua medians sit idem cum essentia.
[237] Contra: Aliqua forma per suam essentiam est sibi ratio agendi, ut calor per essentiam suam calefacit (aliter enim esset processus in infinitum, si ista forma per aliam ageret et illa per aliam; igitur erit status, quod forma activa per essentiam suam agat); igitur similiter forma angelica - quae perfectior est - erit sibi ratio agendi per essentiam suam, et hoc actionem sibi convenientem, scilicet naturae suae: et hoc est 'intelligere'; ergo etc. ƿ
[238] Ad hanc quaestionem dicunt aliqui quod essentia angeli est sibi ratio intelligendi, quia aliter - ut dicunt se habet obiectum in actione transeunte ad extra et in actione immanente. Nam in actione transeunte ad extra, obiectum est extra agens, et in actione immanente est unitum, - et ut unitum, sic est ratio agendi (sicut calor est ratio calido calefaciendi); sed essentia angeli, quae est obiectum cognitionis suae, est unita sibi; igitur sibi erit ratio intelligendi, quae est actio immanens.
[239] Si dicatur eis quod 'quando est obiectum unitum ut forma informans, tunc potest esse ratio agendi (ut species in oculo), non sic essentia angeli ad angelum', - sed hoc nituntur excludere, quia quando forma inhaerens est principium agendi, ita potest esse principium si esset per se exsistens (ut calor si esset inhaerens, separatus adhuc esset principium agendi); sicut igitur obiectum potest esse ratio agendi quando est inhaerens, ita potest esse ratio agendi si sit idem et per se exsistens. ƿ
[240] Contra: Isti tenent quod intellectus non habet actionem propriam respectu intelligibilis, sed recipit speciem, quae est intellectui principium operandi (sicut calor est principium ligno calefaciendi); ergo, secundum istos, intellectus est in potentia essentiali ut operetur, antequam habeat speciem qua obiectum sibi unitur. Tunc arguitur: exsistens in potentia essentiali ad operationem immanentem, non operatur nisi habeat formam informantem se; igitur contradictio est quod intellectus angeli habeat operationem immanentem sine forma informante. Unde isti debent dicere quod tantum recipiat, tamen quod habeat actionem immanentem.
[241] Item, exemplum eorum est contra eos. Licet calor separatus esset per se ratio operandi, tamen lignum tunc non calefaceret; igitur similiter, licet angelus faciat operationem quae est eius, tamen intellectus numquam intelliget.
[242] Praeterea, dicunt quod intellectus angeli nihil recipit, quia non est quandoque in actu, quandoque in potentia.
[243] Contra: essentia angeli semper est actu praesens intellectui, igitur si sit ratio intelligendi, semper causat actum intelligendi; igitur intellectus semper est recipiens.
[244] Respondeo igitur ad quaestionem quod angelus potest intelligere se per essentiam suam, ita quod essentia sua sit sibi ratio intelligendi ƿex parte obiecti, - et etiam potest se intelligere per speciem suam (sed de hoc inferius).
[245] Quod autem possit se intelligere per essentiam suam, ostendo dupliciter: Quia, sicut dictum est in I distinctione 3, obiectum habet efficientiam suam respectu actus intelligendi, et intellectus suam; ubicumque ergo est obiectum actualiter praesens in ratione obiecti intelligibilis, potest operari operatione sibi debita. Sed essentia angeli est actu intelligibilis, et non requiritur abstractio ad hoc quod fiat intelligibilis, et est sufficienter praesens intellectui, quia non distat ab eo, - igitur actum competentem ex parte sui potest agere. Igitur angelus potest intelligere se per essentiam suam, prout essentia sua concurrit ad actum intelligendi.
[246] Praeterea, obiectum quando est praesens in intellectu nostro per speciem, tunc species in virtute obiecti agit ad intellectionem; omne tamen obiectum habet 'esse deminutum' in illa specie, - et si obiectum secundum se esset ibi praesens, secundum istud esse verius causaret intellectionem. Sed essentia angeli est praesens intellectui suo in virtute propria; igitur erit per se ratio intelligendi ipsum angelum.
[247] Sed contra: Ex isto videtur sequi quod intellectus noster possit intelligere aliquid per essentiam suam, quia obiecta ut habent 'esse deminutum' in intellectu, movere possunt intellectum per speciem, in qua esse habent deminutum; igitur res, si praesens esset secundum se, posset agere ad intellectionem.
[248] Praeterea, rationes factae contra aliam opinionem videntur esse contra istam, quia nihil operatur operatione immanente, nisi prinƿcipio operativo quo est in actu; sed intellectus angeli non est in actu per essentiam suam.
[249] Praeterea, in omnibus agentibus concurrentibus ad eundem effectum, est ordo, quia alterum est 'movens motum' et alterum est 'movens non motum'; sed obiectum est 'movens non motum' (quia non est 'movens motum'); igitur intellectus est 'movens motum'. Sed 'movens motum' recipit formam per quam agit, et per consequens non agit per essentiam suam.
[250] Ad primum dicendum quod non ponitur, et ideo necesse est speciem ponere in intellectu ut obiectum sit ibi praesens in ratione intelligibilis; unde si obiectum posset esse praesens in ratione intelligibilis, non requireretur species. Sed modo, quia nihil intelligimus nisi per abstractionem, igitur si obiectum extra esset praesens intellectui, non esset praesens in ratione intelligibilis, quia non in ratione universalis; et ideo si esset praesens intellectui secundum se, intellectus per essentiam illius non intelligeret. Sed essentia angeli est praesens intellectui angeli, et hoc in ratione intelligiblis, - et ideo non est simile.
[251] Ad aliud dicendum quod rationes illae concludunt contra aliam opinionem, quia si intellectus sit potentia passiva praecise, ut ipsi ponunt, tunc non operatur operatione in actu nisi per formam per quam est in actu. Sed ego pono quod intellectus et species, ut duo agentia perfecta in sua causalitate, concurrunt ad actum intelligendi (ut trahentes navem respectu tractus unius navis, quorum unus in sua causalitate non iuvatur ab alio); unde species non est ratio agendi intellectui sua operatione. Et ideo ratio concludit contra eum, qui ponit quod intellectus est in potentia essenƿtiali ad actum suum, quem non habet nisi per formam sibi impressam.
[252] Ad aliud dicendum quod obiectum movet intellectum, ut phantasma cum intellectu agente, et ista motione causat speciem in intellectu; sed ultra, species non movet intellectum (tunc enim esset processus in infinitum), sed ut duo agentia concurrunt ad unum actum intelligendi.
[253] Ad primam rationem principalem, quando arguitur quod 'obiectum et potentia approximata sunt causa sufficiens ad causandum effectum, et anima semper est praesens intellectui, sicut essentia angeli ipsi angelo', - dico quod essentia animae est actualiter intelligibilis, et est sufficienter praesens ipsi intellectui; et ideo est in actu primo sufficienter ad intelligendum, ita quod nihil requisitum ad actum primum - quo anima intelligit se - deficit. Sed tamen requiritur amotio impedimenti. Unde intellectus noster est in potentia essentiali ad intelligendum aliud a se, - non 'in potentia essentiali' ex parte sui, sed quia deficit sibi alia causa concurrens ad actum intelligendi, scilicet species obiecti; sed nihil omnino deficit intellectui (sive menti) requisitum ad actum primum quo intelligat se, quod oportet praecedere actum intelligendi, sed tantum amotio impedimenti.
[254] Et quid est istud impedimentum? - Dico quod hoc est, quia intellectus nihil recipit nec patitur nisi ab obiecto imaginato, secundum statum vitae praesentis.
[255] Unde hoc sit? - Forte a culpa, sicut videtur Augustinus dicere XV De Trinitate, in fine cap. 27. An autem hoc sit ratione culpae, ƿDeus novit. Forte Adam non intelligeret materialia, in puris naturalibus constitutus, nisi imaginata prius. Et tunc est dicendum quod imago et intellectus habent talem ordinem, quod intellectus nihil intelligit nisi per conversionem ad phantasmata: non quod ista conversio sit ipsius solius intellectus supra phantasmata, sed quod sit totius animae, ita quod intellectus nihil intelligit nisi dum phantasia phantasiatur, et sic - ex conexione potentiarum in statu isto est quod intellectus nihil intelligit nisi dum phantasia phantasiatur. Utrum autem hoc sit ex culpa vel aliunde (ex tali conexione potentiarum), Deus novit.
[256] Per hoc patet ad formam rationis, quod concludit quod mens nostra intelligeret se per essentiam suam, si non esset impedimentum; sed in angelo non est tale impedimentum quare actus primus sit causa secundi. Et ideo, sicut dicit Philosophus, anima non novit se nisi cognoscendo imaginabilia, et secundum haec - redeundo - novit se.
[257] Et secundum hoc patet quomodo intelligit Augustinus quod 'mens semper novit se' et qualiter est ibi 'cognitio abdita', nam ƿintellectus noster (vel mens) habet totam actualitatem ad intelligendum se, quae deficit ad intelligendum aliud a se; et ideo propter immediatum ordinem actus primi ad actum secundum, quo angelus natus est intelligere se, dicit Augustinus quod semper mens novit se; unde nata esset esse sibi semper praesens ut intellecta, nisi intelligeret abstrahendo a phantasmatibus.
[258] Exemplum est ad hoc, quod dicit Augustinus, quod mens semper amat se; amor autem praesupponit cognitionem. Numquid igitur semper cognoscit se? Non. Unde amor ille non est actus elicitus secundus, sed est aptitudo quaedam ad actum secundum. Sic in proposito.
[259] Ad aliud, quando arguitur quod 'singulare per se non intelligitur, et essentia angeli est singularis', - dicunt aliqui quod essentia angeli, ut est singularis, non est primum obiectum intellectus sui, sed natura specifica ut intelligitur in specie vel in habitu universali. ƿAlii dicunt quod licet materiale singulare non sit per se intellectus obiectum, tamen singulare immateriale per se intelligitur. - Sed neutrum istorum est verum, quia singulare per se est intelligibile ab intellectu potente moveri, nec est ex parte eius quod non intelligatur.
[260] Ad aliud, quando arguitur quod 'oportet recipiens denudari a recepto', - aliqui ex ista propositione multa deducunt, sed frustra: si enim vera esset in omnibus, tunc oporteret quod intellectus nihil esset (quia posset intelligere omne ens, - et ita non tantum denudaretur a materialibus, sed a natura entis quod intelligitur ab eo).
[261] Ideo dico quod Philosophus intendit quod sensus denudatur a natura illius cuius speciem recipit sine materia, quia sensus requirit determinatum organum et determinatae complexionis, ita quod sit complexionis oppositae respectu complexionis recepti, ƿita quod organum recipiens speciem sine materia, impossibile est quod recipiat speciem cum materia: et ideo caret illo realiter quod debet recipere spiritualiter; unde organum habet dispositionem determinatam ut recipiat spiritualiter cuius non potest esse receptivum realiter. Sic de intellectu, si est receptivus specierum materialium, oportet quod sit immaterialis; sed ulterius non sequitur quod si recipiat cognitionem immaterialium, quod denudatur a natura immaterialitatis, quia non requiritur opposita dispositio ad hoc quod intelligat et recipiat speciem intelligibilem.
[262] Tunc ad formam rationis dicendum quod oportet cognoscens scilicet potentiam cognitivam organicam - denudari a forma cogniti, quia non est tale realiter cuius est susceptivum formaliter; sed opposito modo est ex parte intellectus.
[263] Ad aliud, quando arguitur quod 'angelus non intelligit se, quia essentia non movet se', - hoc falsum est in actu intelligendi et in motione sentiendi et videndi et movendi localiter.
[264] Et quando dicitur quod 'tunc idem esset in actu et in potentia', - dicendum quod, sicut frequenter est dictum, non est inƿconveniens de actu et potentia, prout potentia est principium passivum (sicut se habet subiectum respectu accidentis); sed tamen prout potentia est differentia entis, impossibile est quod simul sit cum actu.
[265] Ad aliud, quando arguitur quod 'tunc esset sua intellectio', dicendum quod non, quia eadem ratione qua esset intellectio qua intelligit se, esset intellectio qua intelligit et alia, - et cum potest infinita intelligere, potest esse infinitas intellectionis, et ita esset sua essentia infinita.
[266] Ad probationem, quando arguitur 'medium magis convenit cum extremis quam extrema', - dicendum quod hoc verum est de eo quod est medium ex natura rei, sicut patet ex V Physicorum; sed illud quod est medium tantum per significationem intellectus, non oportet. Unde intellectio in proposito non est medium ex natura rei inter intellectum et obiectum, sed sequitur utrumque, quia "ex cognoscente et cognito paritur notitia" - et quando cognoscens et cognitum sunt idem, adhuc sequitur; unde tantum medium est ex significatione intellectus, quatenus intelligit formaliter se vel aliud intellectione. ƿ