Authors/Duns Scotus/Quaestiones quodlibetales/Q19

Latin	English
ƿ[1] Consequenter, quaeritur de dependentia naturae assumptae ad Verbum: Utrum in Christo unitas naturae humanae ad Verbum sit sola dependentia naturae assumptae ad personam Verbi. Arguitur quod non: Talis est ibi unitas, quae sufficit ad verificandum praedicationem naturae de persona, iuxta illud I De Trinitate: "Talis fuit illa unio, quae Deum faceret hominem et hominem Deum". Nunc autem, sola dependentia non videtur ad hoc sufficere, quia dependens non praedicatur semper de illo a quo dependet, quod patet in proposito; natura enim assumpta dependet a Patre, non tamen Pater est homo; igitur est ibi aliqua alia unitas quam dependentia naturae humanae ad Verbum.
[2] Contra: Discurrendo per omnes modos unitatis, non videtur posse ibi alia unitas inveniri.
[3] Hic tria videnda: Primo, qui modus unitatis sit hic ponendus; secundo, inquiretur qualis ipsa unitas sit possibilis, ƿquantum est ex parte personae assumentis; tertio, qualiter est possibilis quantum ex parte naturae assumptae.
[4] De primo, creditum est naturam humanam, personaliter esse unitam Verbo; Joan. 1: "Verbum caro factum est"; ubi "caro", secundum Augustinum, pro homine ponitur, et hoc expresse habetur in Symbolis diversis. Ex isto infertur haec conclusio: Quod ibi est ordo sive dependentia naturae humanae ad Verbum.
[5] Consequentia probatur: Quia omnis unio vel est per informationem vel per aggregationem vel est unio ordinis; et, ne sit altercatio, de perfectionibus essentialibus vel de proprietatibus notionalibus vel aliis quae dicuntur unita in Deo, intelligo de unione quae est realiter distinctorum. Hic autem, non potest poni unio per informationem, quia Verbum non est potentiale, nec informabile, nec actus informans naturam humanam. ƿNec est hic tantum unio per aggregationem, quia sic Verbum habet unionem ad naturam meam, vel Pater ad naturam assumptam, et generaliter quodcumque distinctum ad aliud simpliciter distinctum; nec illa unio aggregationis, ut patet, sufficit ad unitatem personae. Restat, igitur, tertia unio, scilicet ordinis. Ordo autem est posterioris ad prius. Patet autem quod Verbum non habet rationem posterioris respectu naturae; igitur e converso, natura habet per se ordinem posterioris respectu Verbi; et ita dependentiam.
[6] Probatur etiam consequentia: Quia unio naturae ad Verbum importat relationem realem non ex parte Verbi, igitur in natura assumpta tantum; omnis autem relatio realis non mutua nec aequiparantiae, vel est quaedam dependentia, vel requirit dependentiam relati ad illud ad quod refertur. Ulterius, qualis sit illa dependentia naturae ad Verbum, concluditur ex quodam credito, isto: scilicet quod solus Filius est incarnatus; ex quo sequitur quod natura illa non est unita cuilibet personae in Trinitate, sed soli Filio.
[7] Ex quo sequuntur tria: Primum, quod ista dependentia non est propria causati ad causam, quia, secundum Augustinum V De Trinitate 14: " Ad creaturam Pater et Filius et Spiritus sanctus sunt unum principium". ƿ
[8] Secundum vero est quod ratio formalis terminandi istam dependentiam non est aliquid commune tribus personis, quia in quocumque est illud quod est formalis ratio terminandi aliquam dependentiam, et hoc prius naturaliter quam dependentia sit terminata, ad ipsum dependet dependens; si igitur ratio terminandi esset communis tribus personis, tota Trinitas terminaret, quod falsum est.
[9] Hic dicitur quod, licet sit aliquid commune toti Trinitati, tamen alio modo est in una persona quam in alia, et pro tanto posset esse in una ratio terminandi, licet non in alia. Contra hoc: In habendo illud quod est commune tribus personis, non est aliqua distinctio, nisi pertinens ad originem; puta quod prima persona habet illud a nullo, secunda ab uno, tertia a duobus. Sed ista differentia non facit quod una persona terminet dependentiam naturae, et non alia, quia illa differentia esset omnino eadem etiamsi nulla persona fuisset incarnata, sive quaelibet, sive quaecumque sola persona, puta si Pater solus fuisset incarnatus.
[10] Tertium sequitur ex isto: scilicet quod ratio formalis terminandi istam dependentiam naturae est entitas personalis personae Verbi. Hoc probatur: Quia realis unionis est aliqua entitas realis, formalis terminus, sive ratio terminandi; quaecumque autem entitas, generalissime loquendo de entitate. vel est entitas essentialis sive naturae vel est entitas ƿhypostatica sive personalis, quando est in natura intellectuali, de qua loquimur. Probatum est autem quod ratio terminandi istam dependentiam non est entitas naturae sive essentiae in Deo; igitur erit hypostatica; et, breviter, ista dependentia non est ad aliquid communicabile ut per se terminum vel per se rationem terminandi, sed est ad aliquid incommunicabile sive incommunicabiliter subsistens ut tale, sicut est naturae dependentis, ut communicabilis, vel communicatae; sic patet primum, scilicet quod unitas sive unio naturae humanae ad Verbum est quaedam dependentia, vel consistit in dependentia tali, scilicet naturae, ut communicabilis ad aliquod subsistens incommunicabile.
[11] Contra: Unio eiusdem rationis posset esse ad personam Patris: ergo haberet terminum formalem eiusdem rationis; sed entitas hypostatica est alterius rationis in personis; igitur etc. Respondeo: Diceretur ad hoc sicut diceretur de communitate eius quod est persona in divinis, quia si ponatur alia communitas realis personae ad tres personas, posset concedi communis ratio terminandi eadem, non tamen propria. ƿ
[12] De secundo articulo principali, videndum est quomodo sit possibile ex parte termini, quomodo scilicet hoc subsistens incommunicabile, ut tale, potest terminare dependentiam; hoc autem potest aliqualiter declarari sic: Si repugnaret sibi dependentiam terminare, aut illa repugnantia esset per hoc quod est illud subsistens sive persona aut per hoc quod est persona divina, aut per hoc quod est haec persona, quae scilicet sola ponitur terminare dependentiam.
[13] Sed propter nullum istorum repugnat isti personae; quod probatur dupliciter. Primo sic: Independenti non repugnat terminare dependentiam, etsi habeat propriam independentiam non repugnat sibi esse terminum proprium dependentiae; nunc autem, Verbum, quantum ad entitatem suam etiam personalem, est independens, et hoc independentia sibi propria; igitur nullo istorum trium modorum repugnat sibi terminare dependentiam.
[14] Probatio minoris: Cui formaliter repugnat omnis imperfectio, ei formaliter repugnat omnis dependentia; et quod est formalis ratio repugƿnantiae respectu unius, et respectu alterius. Hoc patet: quia dependentia vel est formaliter imperfectio vel omnino habet necessario imperfectionem annexam; nunc autem, Filio, ratione proprietatis hypostaticae, repugnat formaliter omnis imperfectio, ita quod ista proprietas est ipsi Filio formalis ratio repugnantiae. Nihil enim ponitur in divinis ex natura rei, quin sibi praecisissime considerato, repugnet quaecumque imperfectio; alioquin praecise quantum est de se possibile esset sibi aliquam imperfectionem competere, et ita posito quod illa imperfectio competeret, adhuc ipsa posset manere ipsa; et si ipsamet manet, est intrinseca Deo, igitur possibile esset aliquam imperfectionem esse intrinsecam Deo, quod est impossibile.
[15] Contra istam rationem obicitur. Primo contra maiorem: Quia si independentia concluderet posse terminare dependentiam, igitur independentia talis concluderet posse terminare talem dependentiam. Consequens est falsum, sicut patet in multis: Primo, in substantia et accidente, quia omnis substantia est independens independentia accidentis ad subiectum, et tamen non omnis substantia potest terminare dependentiam accidentis cuiuscumque ad subiectum, sicut lapis non potest terminare dependentiam sapientiae.
[16] Consimiliter, patet de dependentia totius ad partes quia multa sunt quibus repugnat dependere tali dependentia quae est totius ad partes, ƿnec tamen possunt terminare talem dependentiam, sicut est quodcumque simplex, quod non est totum, nec pars.
[17] Patet etiam de independentia causati ad causam, quia angelus est independens a quocumque causato ut a causa, non tamen potest terminare quodcumque causatum.
[18] Apparet etiam communissime de proprietate, de qua est propositum, quia proprietas personalis, cum sit omnino independens, secundum hoc posset terminare omnem dependentiam creaturae ad Deum, ut causati ad causam, et hoc secundum quamcumque rationem causalitatis, quod est manifeste falsum; quia proprietas in persona non est formalis ratio causandi, sed aliquid commune tribus, ut dictum est supra per Augustinum.
[19] Respondetur igitur ad maiorem: Quod licet independenti, ratione suae independentiae, non repugnat quod ipsum terminet dependentiam alterius, tamen independentia non sufficit ad hoc ut sibi conveniat terminare, sed oportet quod habeat prioritatem vel primitatem essentialem respectu illius quod dependet ad ipsum, quia dependentia est posterioris essentialiter ad prius essentialiter; oportet etiam quod habeat perfectionem aliquam respectu cuius dependens sit imperfectum. Et, ad propositum, entitas hypostatica non habet prioritatem essentialem respectu creaturae, quia ordo essentialis est per se inter essentias, distinguendo essentias contra entitatem hypostaticam; formae enim, id est, ƿquiditates rerum se habent sicut numeri; entitas etiam hypostatica non est simpliciter perfecta, vel simpliciter perfectio, prout dictum est in quaestione de hoc mota.
[20] Per idem negaretur minor, quia si aliquid esset ratio repugnantiae respectu cuiuscumque imperfectionis ipsum esset perfectio simpliciter. Si igitur entitas hypostatica non est perfectio simpliciter, sequitur quod ipsa non est formalis ratio repugnandi omni imperfectioni, et per consequens nec per ipsam habet persona formaliter propriam independentiam.
[21] Ad ista. Ad primum: Dependentia potest dupliciter distingui: Uno modo formaliter, sive quasi specie, secundum rationem distinctam formalem dependentiae; alio modo, quasi materialiter, secundum distinctionem ipsorum dependentium, et hoc dupliciter, vel in eodem ordine vel in alio et alio. Prima distinctio requirit in termino rationem formalem terminandi aliam et aliam, vel eamdem quasi illimitatam, virtualiter scilicet vel eminenter continentem tales rationes formales distinctas. Secunda distinctio non requirit distinctionem nisi eorum quae dependent, et quandoque ista distincta sunt eiusdem ordinis, quando scilicet aeque immediate vel aeque ƿmediate dependent ad idem; quandoque sunt alterius ordinis, quando scilicet unum dependet mediate et aliud immediate. Licet igitur ista propositio sit falsa, "independens tali dependentia potest qualemcumque dependentiam terminare"; et ista etiam "independens dependentia tali potest dependentiam cuiuscumque dependentis terminare"; tamen videtur ista probabilis, quod "independens tali dependentia potest alicuius dependentis talem dependentiam terminare, vel priorem, et hoc vel immediate, vel saltem mediate", et ista probabilior "simpliciter independens potest cuiuscumque dependentis, vel saltem alicuius dependentis aliquam dependentiam terminare". Et istarum duarum propositionum veritas appareret, si ista esset nota, quod "quaecumque entitas quacumque alia vel est per se prior vel posterior"; et ita videtur posse haberi ex connexione entium et unitate eorum, sive universi, quae unitas est ordinis, secundum Philosophum, XII Metaphysicae, videretur enim illa entitas inconnexa cum aliis, quae non haberet per se ordinem prioris nec posterioris.
[22] Quando, igitur, arguitur, "si independentia", etc. uno modo posset negari consequentia; quia si independens tali dependentia non possit terminare talem dependentiam, hoc est propter aliquid annexum suae independentiae, quae est limitata, et ideo potest habere aliquam ƿimperfectionem annexam. Sed haec ratio non tenet de independente simpliciter, quia in tali saltem nulla est imperfectio. Aliter etiam deficit illa consequentia: Quia non oportet quod talis independentia concludat talem terminationem, nisi independentia simpliciter acciperetur in antecedente sic quod independentia simpliciter et omnimoda concluderet posse terminare omnem dependentiam. Sed hoc non fuit acceptum, sed solummodo quod independens omnino posset aliquam dependentiam terminare; hoc enim sufficit ad propositum, quia, per viam divisionis, sequitur, cum illud independens, de quo est sermo, scilicet persona vel entitas personalis, non possit terminare aliquam dependentiam, quae est causati vel mensurati vel aliam huiusmodi, quod possit terminare istam quae est naturae ut est communicabilis ad aliquid, ut incommunicabiliter exsistens.
[23] Aliter, posset concedi consequens secundum intellectum prius expositum, scilicet quod independens tali dependentia alicuius taliter dependentis vel priori dependentia dependentis potest dependentiam terminare.
[24] Per hoc patet ad illas instantias ibi positas. Ad primam: Quia substantia illa potest aliquam dependentiam alicuius accidentis terminare, puta illius quod natum est sibi convenire, et ƿesto quod esset aliqua substantia non susceptiva alicuius accidentis, sicut est natura divina, illa tamen potest terminare aliquam dependentiam priorem quam sit ista, puta alicuius causati prioris ipso accidente, et sic mediate terminat dependentiam ipsius accidentis.
[25] Ad secundam, de toto et de partibus: Per idem, quia simplex, quod nec est totum nec pars, non potest terminare dependentiam totius ad partes, sed potest terminare dependentiam priorem quam sit illa quae est totius ad partes. Et si quaeras, quam dependentiam terminat angelus respectu ignis, qui dependet a partibus suis? Respondeo: Illam dependentiam quae est minus nobilis ad magis nobile in ordine essentiali naturarum.
[26] Per idem ad tertiam: Quia angelus terminat dependentiam cuiuscumque naturae inferioris, et hoc mediate vel immediate; illam quidem, quae est secundum ordinem essentialem quiditatum, et illa est quodammodo prior dependentia illa quae est effectus a causa efficiente; imo haec videtur omnino prima, et haec potest assignari communiter convenire cuilibet independenti respectu illius respectu cuius dicitur independens.
[27] Ad quartam: Independens omnino bene videtur quod necessario possit aliquam dependentiam terminare, quia non videtur aliter connexioƿnem habere cum aliis entibus; sed non oportet quod qualemcumque dependentiam possit terminare, quia illam quae requirit in termino perfectionem simpliciter, cuiusmodi est dependentia causati ad causam, non terminat nisi sit perfectum simpliciter; potest autem esse independens, si sibi repugnet imperfectio, licet sibi non conveniat simpliciter perfectio, quia entitas hypostatica ut talis non est perfectio simpliciter, nec tamen omnis talis est imperfecta.
[28] Per hoc excluditur responsio ad maiorem: Quia independenti omnino, nec ratione independentiae suae nec ratione alicuius sibi annexi, potest repugnare generaliter terminare quamcumque dependentiam.
[29] Et cum tangitur quod ad hoc ut terminet requiritur quod sit prius essentialiter, potest dici quod proprie loquendo de prioritate essentiali, quae scilicet est ratione essentiae ut distinguitur contra entitatem hypostaticam, sic una est prioritas trium personarum; sed extendendo prioritatem essentialem ad prioritatem per se, et hoc respectu cuiuscumque entitatis sive quiditative sive hypostatice, potest entitas personalis in divinis dici prior essentialiter, vel magis proprie, per se prior quocumque causato. Et, isto secundo modo accipiendo prioritatem, necesse est ut omne dependentiam terminans sit prius eo quod dependet; non autem primo modo accipiendo prioritatem, nisi tantum quando est dependentia causati ƿad causam, vel aliqua similis dependentia, puta causati posterioris ad causatum prius, vel causae unius ad aliam causam vel mensurati ad mensuram.
[30] Et cum dicitur quod solae formae, hoc est quiditates, se habent sicut numeri, quoad hoc quod in eis solum attenditur ordo essentialis, non igitur in entitate hypostatica, potest distingui de dependentia essentiali: quia quaedam est simpliciter essentialis, quae est ratione essentiae in utroque extremo, ubi scilicet fundamentum ratione essentiae dependet et terminus ratione essentiae terminat; et isto modo est dependentia essentialis creaturae, ut causati ad Deum ut ad causam. Alio modo potest dici essentialis tantum ex parte fundamenti, cui scilicet essentia est ratio dependendi; sed nihil ratione essentiae terminat, sed ratione entitatis distinctae ab essentia, puta hypostaticae.
[31] Et cum additur quod terminans dependentiam oportet esse perfectum, licet hic possit distingui quod perfectio sicut et entitas aequivoce convenit entitati quiditativae et hypostaticae, tamen proprie perfectio non videtur convenire nisi entitati quiditativae, quia entitas hypostatica non est secundum quam aliquid formaliter perficitur, sed secundum quam recipit perfectionem, vel saltem determinatur ad perfectionem receptam. Et secundum hoc, neganda esset illa propositio: oportet quod terminans deƿpendentiam sit perfectum, sufficit enim quod sibi repugnet imperfectio, qualis convenit dependenti.
[32] Et per hoc patet ad illud quod dicitur contra minorem: Quia perfectionem non extendendo sed proprie accipiendo, neganda est ista propositio: quod si aliquid sit ratio repugnantiae respectu cuiuscumque imperfectionis, ipsum est perfectum vel perfectio simpliciter. Quidquid enim potest realiter esse idem simpliciter perfecto, ipsum non potest esse aliquo modo imperfectum, et tamen non oportet quod quodcumque tale secundum rationem suam formalem sit simpliciter perfectum.
[33] De secundo, potest propositum sic declarari: Aliqua est in entibus dependentia naturae communicabilis, inquantum communicabile, ad suppositum cui communicaretur; ergo in illa dependentia status est ad incommunicabile ut terminans talem dependentiam.
[34] Antecedens declaratur: Quia aliqua natura habet proprium per se suppositum, sicut est natura substantialis, et ibi est identitas realis naturae et suppositi, nec est dependentia naturae ad aliquid extrinsecum ut eius suppositum; et aliqua natura, propter eius imperfectionem, supƿpositum per se habere non potest, et per consequens non potest sic intrinsece terminari, sed requirit suppositum extrinsecum, sicut natura accidentis requirit suppositum substantiae ad quod ultimate eius dependentia terminatur tanquam ad suum suppositum, et hoc per accidens, quia suppositum per se habere non potest. Tali autem supposito per accidens non est natura per se idem, quia natura et tale suppositum sunt alterius generis; sed est ibi aliqua unio supplens, ut possibile est, vicem identitatis; illa est actualis dependentia naturae, et ex parte suppositi actualis sustentatio naturae, vel terminatio dependentiae eius; sic quod illam naturam dependere ad illud suppositum est ipsam communicari ipsi tanquam suo supposito, sicut potest habere suppositum, quia non potest per se habere suppositum, sicut substantia, sed tantum per accidens.
[35] Consequentia principalis patet: Quia, cum suppositum sit per se aliquid incommunicabile, dependentia naturae ut communicabilis ad suppositum erit per se ad incommunicabile; et ita cum persona divina sit verissime incommunicabilis, imo sit sola per aliquod positivum incommunicabilis, ut dicetur in tertio articulo, non repugnabit sibi ex parte sui terminare dependentiam naturae, ut communicabilis, tanquam suppositum eius, non per se vel intrinsecum, sed tantum extrinsecum et alterius naturae.
[36] Diceretur quod nulla natura potest dependere ad ipsum, ut ad suppositum extrinsecum, quia non potest informari per ƿaccidens aliqua natura, sicut suppositum substantiae informatur accidente, et pro tanto est suppositum per accidens naturae accidentis.
[37] Praeterea, quod dependentia accidentis est per se ad singularem substantiam, non autem ad suppositum ut suppositum, scilicet quantum ad illud quod suppositum addit ultra rationem singularis, quia illud non videtur esse nisi negatio; negatio autem non est ratio terminandi aliquam dependentiam.
[38] Confirmatur: Quia natura singularis assumpta a Verbo eodem modo terminat dependentiam accidentis, sicut terminaret si non esset assumpta; sed assumpta non habet rationem propriam suppositi; igitur quando non est assumpta, ratio suppositi non est ratio per se terminandi. Nec potest dici quod, quando est assumpta, dependentia accidentis quod sibi inhaeret, terminatur ad personam assumentem, quia dependentia accidentis est inhaerere; accidens autem naturae assumptae non inhaeret personae assumenti.
[39] Ad primum: Dici potest quod sufficit hoc habere quod non sit repugnantia a parte incommunicabilis quod sit terminus alicuius dependentiae. An autem aliqua natura alia ab illa quae est propria ipsius incommunicabilis possit dependere ad ipsum incommunicabile, de hoc in sequenti articulo. ƿ
[40] Quod autem tangitur, quod incommunicabile terminans dependentiam naturae extrinsecae oportet esse informabile a tali natura, sicut substantia informatur accidente dependente ad ipsam; respondeo: Quando accidens inest substantiae, sunt ibi duae habitudines: una formae ad informabile, et illius extremum est substantia ut receptiva talis formae, et ut potentialis saltem potentialitate secundum quid, alia est habitudo accidentis, ut dependentis ad substantiam, ut ad quam dependet, et illius extremum est substantia, ut essentialiter prior accidente naturaliter posteriori. Prima habitudo non potest esse alicuius naturae ad Verbum, quia illa requireret imperfectionem in Verbo, quia aliquam potentialitatem. Secunda potest esse, quia illa non requirit in Verbo nisi per se prioritatem, quae non repugnat sibi respectu cuiuscumque naturae creatae. Hic patet illud dictum: "Deus est, respectu cuius omnis substantia creata est quasi accidens", quia etsi habitudinem accidentis ad substantiam, quae est formae secundum quid ad informabile, non possit substantia creata habere respectu Dei, tamen habitudinem naturae communicabilis extrinsece et posterioris, potest habere respectu personae divinae, qualem habitudinem habet etiam natura accidentis respectu suppositi substantiae.
[41] Ad secundum: Potest dici quod substantia singularis est incommunicabilis prout "incommunicabile" opponitur universali, quod est comƿmunicabile pluribus, sed non prout "incommunicabile" excludit omnem communicabilitatem tam communis quam formae, et hoc tam formae partialis, quae dicitur communicari materiae informatae, quam formae totalis, puta quiditatis vel naturae, quae dicitur communicari supposito participanti; sic, inquam, "incommunicabile" non convenit omni singulari, sed solum illi quod non est alicui forma, altero duorum modorum; et tale est illud quod est ultimatum habens formam, vel ens per formam, ita quod nihil habet ipsum tanquam formam sive principium quo essendi, et tale est suppositum. Licet igitur accidentis dependentia terminetur aliqualiter ad substantiam singularem, tamen non est ultima terminatio nisi ad singularem ut incommunicabile; quia dependentia, quae est in communicabili, non videtur habere statum nisi ad communicabile, quia si est dependentia ad singularem communicabilem, cum illa sit ratio essendi ei cui communicatur, non est dependentia adhuc terminata ultimate, nisi ad illud cui communicabile communicatur.
[42] Nec tamen intelligo quod communicabile terminans dependeat ad incommunicabile, et propter hoc communicabile non ultimate terminat, sed illud ad quod ipsum dependet; quia non est verum substantiam singularem communicabilem dependere ad suppositum substantiae, sed est ibi vera identitas singularis communicabilis et suppositi; sed pro quanto quod dependet ad singulare communicabile ultimate, dependet ad incommunicabile, quia communicabile, est alicui incommunicabili ratio ƿessendi, et quod dependet ad illud quod est alicui ratio essendi, dependet ulterius ad illud cui ipsum est ratio essendi; incommunicabile autem non sic est ratio essendi alicui, et ideo quod dependet ad ipsum non oportet ulterius dependere ad aliquid quasi habens esse per ipsum. Non igitur ultimate terminatur dependentia accidentis ut communicabilis nisi ad suppositum substantiae ut incommunicabiliter subsistens et sustentans ipsum; et est ista ad aliquid extra totum genus dependentiae talis quae est in communicari, quia est ad incommunicabile.
[43] Et cum arguitur quod ratio suppositi ultra substantiam singularem non addit nisi negationem; respondeo: Si hoc verum sit, tamen illa negatio prius convenit substantiae singulari quam terminare dependentiam accidentis, nec est inconveniens aliquam negationem imperfectionis prius convenire alicui, quam aliquod posterius dependere ad ipsum; sicut prius convenit homini non esse irrationale quam esse album, quia negatio illa statim sequitur affirmationem, quae includitur in ratione hominis, etiamsi nunquam tale accidens competeret vel competere posset homini.
[44] Et cum dicitur: Negatio non est ratio terminandi, respondeo: ƿUltimate terminare duo dicit, scilicet terminare et sic terminare quod nihil ulterius terminet. Ratio igitur terminandi est aliquod positivum, sed ratio istius quod terminatio sit ultimata est illa negatio, quia scilicet terminans non est communicabile. Si enim esset communicabile, tunc adhuc ulterius terminaret dependentiam illud cui ipsum communicaretur. Exemplum: si accidens dependeret ad aliud accidens, sicut secundum aliquos color ad superficiem, eius dependentia non ultimate terminaretur ad superficiem sed ad illud cui superficies est forma; et esto quod non dependeret ad illud cuius est forma, sed tantummodo esset sibi ratio essendi, adhuc ultimata dependentia esset ad illud cui superficies est forma.
[45] Ad confirmationem: Posset dici quod accidens naturae assumptae etc.
[46] Tertio, secundum aliquos, declaratur propositum sic: Persona divina eminenter continet perfectionem omnis suppositi causati; igitur potest supplere vicem cuiuscumque in sustentando illam naturam, quam posset tale suppositum sustentare. ƿ
[47] Praeterea, quaelibet natura creata est in potentia obedientiali respectu personae divinae; igitur persona divina potest sustentare quamcumque.
[48] Prima ratio videtur deficere, quia, etsi persona divina ratione essentiae contineat virtualiter quamcumque entitatem creatam, tamen non videtur virtualiter continere ratione proprietatis personalis aliquam entitatem creatam, quia pari ratione contineret quamlibet, et ita proprietas personalis esset formaliter infinita; cuius oppositum ostensum est in quaestione de hoc mota.
[49] Praeterea, si proprietas personalis contineret virtualiter omnes entitates creatas, videtur quod posset esse ratio formalis creandi creaturas, cuius oppositum dictum est in quadam alia quaestione.
[50] Secunda etiam ratio videtur deficere, quia potentia obedientialis creaturae respicit omnipotentiam creatoris, et illa est communis; igitur illa sustentatio, per quam Filius per omnipotentiam sustentat naturam istam, est communis tribus; illa autem sustentatio, quae est personae unitae, est propria Filio; non igitur per hoc quod est naturam esse in potentia obedientiali personae concluditur ipsam posse naturam sustentare hypostatice vel suppositive, sed tantum posse sustentare causaliter, scilicet effective. ƿ
[51] Contra conclusionem istius articuli arguitur: Primo, quia unio realis habet terminum realem; quae igitur sunt simpliciter idem in re, sunt idem in terminando talem unionem; proprietas et essentia sunt simpliciter idem in re; igitur sicut unum terminat sic et reliquum terminabit.
[52] Item, ad relativum ut relativum non dependet aliud a suo correlativo; igitur ad Verbum, ut Verbum, non dependet natura humana, quia solus Pater est correlativum.
[53] Ad primum: Dicendum quod formalis distinctio relationis ab essentia sufficit ad hoc quod proprietas posset dici formalis terminus unionis realis, et non essentia; tamen ratio videtur efficax contra ponentes identitatem realem et formalem essentiae et proprietatis constituentis personam.
[54] Ad secundum: Dici potest, uno modo, negando antecedens, nam aliud est dependere ad relativum ut correlativum, et dependere ad ipsum Verbum relativum. Nam licet natura humana assumpta a Verbo divino dependeat ad ipsum tanquam ad Verbum, non tamen dependet ad ipsum tanquam correlativum. ƿAliter, potest dici quod natura assumpta dependet ad Verbum, sed non proprie ut ad relativum, sed ut ad incommunicabile subsistens, et sic neganda est consequentia.
[55] De tertio articulo, certum est, iuxta Damascenum, cap. 57, quod Verbum assumpsit naturam in atomo, hoc est, singularem et tamen non habentem personalitatem propriam, quia illa non posset stare cum assumptione in unitate personae Verbi. Si autem propria singularitas naturae personalis esset formaliter propria personalitas eius, non posset illa esse sine ista. Propter quod oportet videre quo formaliter et completive natura creata sit personata in seipsa, ut ex hoc pateat si potest ipsa carere propria personalitate, et personari etiam personalitate extrinseca.
[56] Est autem dubium an personalitas propria sit formaliter per aliquid positivum. Et videtur quod sic: ƿQuia negatio non est primo incommunicabilis; negatio enim, quantum est de se, posset cuicumque competere; tantummodo igitur est incommunicabilis propter incommunicabilitatem positivi, ad quod ipsa consequitur, et ita primum incommunicabile est positivum; proprietas personalis est primo incommunicabilis, quia est ratio formalis constituendi incommunicabile, scilicet personam.
[57] Praeterea, negatio non est primo propria alicui enti, sed tantum propter hoc quod sequitur aliquam affirmationem propriam; proprietas autem personalis est primo propria illi cuius est; igitur etc.
[58] Praeterea, quod excludit imperfectionem ipsum est perfectum vel saltem aliquod positivum; nunc autem, dependere ad personam extrinsecam est imperfectionis; igitur personalitas propria, quae excludit formaliter illam dependentiam, est aliquid positivum.
[59] Confirmatur: Propter hoc enim ponitur quod singularitas naturae est per aliquid positivum, quia excludit imperfectionem quae est dividi; unde singulare dicitur individuum, hoc est, in plura indivisibile; simili, in proposito, personari in se excludit dependere ad personam extrinsecam.
[60] Sed contra: Damascenus, cap. 55: "Nihil enim eorum quae plantavit in nostra natura Deus, Verbum a principio plasmans non defecit, sed omnia ƿassumpsit; totus enim toti unitus est mihi, ut totum toti tribuat; quod est inassumptibile est incurabile". Vult dicere igitur quod quaecumque entitas positiva in nostra natura est unita Verbo.
[61] Et quod hoc sit possibile de quacumque, probatur ratione: Quia quaecumque natura est simpliciter in potentia obedientiali ad dependendum ad personam divinam; si ergo esset aliqua entitas positiva, qua natura esset in se personata, illa entitas esset assumpta a Verbo, et tunc natura in Christo esset personata simul duplici personalitate, quod est impossibile; quia si creata, igitur per illam est formaliter incommunicabilis alteri personae, et per consequens personae Verbi non communicatur, et ita in ipso non personatur.
[62] Praeterea, si aliqua entitate positiva natura esset formaliter persona creata, igitur Verbum non posset deponere naturam assumptam, nisi vel illa maneret non personata, quod videtur inconveniens, vel oporteret quod daretur sibi de novo aliqua alia entitas, quae etiam haberet personalitatem creatam, sed hoc est impossibile. Illa enim non posset esse entitas accidentalis, quia accidens non est ratio formalis personandi substantiam, nec posset esse aliqua entitas substantialis, quia nec materia, nec forma, nec substantia composita; quia quaecumque talis, si daretur, non ƿmaneret natura eadem quae prius, quia haberet aliam materiam, vel formam, vel entitatem substantiae compositae.
[63] Potest igitur dici quod nostra natura est personata personalitate creata, non aliquo positivo tanquam ratione formali; quia ultra singularitatem non invenitur aliqua entitas positiva, qua singulare completive sit incommunicabile, sed tantum singularitati superadditur negatio communicabilitatis sive dependentiae, quae est incommunicari.
[64] Potest autem intelligi triplex negatio communicabilitatis sive dependentiae. Sicut enim possumus intelligere dependentiam actualem, potentialem et aptitudinalem, sic possumus intelligere negationem actus dependendi et negationem possibilitatis dependendi et negationem aptitudinis ad dependendum. Prima negatio est nuda, sive sola. Secunda est cum repugnantia ad actum. Tertia est cum inclinatione opposita, sive aptitudine contraria. Exemplum: primo modo, superficies, si esset sine colore omnino, esset non alba, quia haberet solam negationem albedinis; secundo modo, angelus est non albus, quia sibi repugnat albedo; tertio modo, lapis est non sursum, quia in lapide est negatio aptitudinis ad sursitatem, cum inclinatione ad non sursitatem, sicut ad suum oppositum.
[65] Ad propositum: Loquendo de dependentia ad hypostasim exƿtrinsecam et specialiter divinam, de qua modo loquimur, sola negatio actualis dependentiae non sufficit ad hoc quod aliquid dicatur in se personatum vel persona, quia anima Petri habet talem negationem, et tamen non est persona.
[66] Secunda negatio non invenitur in natura creata personali, quia nulli potest omnino repugnare dependere ad personam divinam, imo quaecumque entitas positiva in tali natura est in potentia obedientiali ad dependendum ad ipsam; et per consequens illa negatio non constituit personam creatam.
[67] Tertia etiam negatio non sufficit, quia illam habet natura assumpta; ipsa enim, cum sit eiusdem rationis cum mea natura, habet aptitudinem eiusdem rationis, et ita habet aptitudinem ad subsistendum in se, et non habet aptitudinem ad dependendum ad personam extrinsecam; nec est inconveniens possibilitatem esse sine aptitudine, quia ad formas supernaturales, et si sit potentia aliqua in susceptivo, non tamen proprie aptitudo, quia illa non est proprie nisi ad formam naturaliter perfectivam.
[68] Ad personalitatem igitur propriam sive creatam, oportet concurrere duas negationes, primam et tertiam; ita quod tertia est quasi habitualis necessario conveniens naturae cui convenit, sive sit personata in se, sive in persona aliena; sed alia negatio, scilicet actualis dependentiae, superveniens isti negationi, complet personalitatem propriam. ƿ
[69] Ad illa igitur quae probant quod personalitas propria est formaliter per aliquid positivum; ad omnia simul est una responsio: Quod nulli simpliciter repugnat esse communicabile nec, tanquam communicabile, dependere, nisi sibi sit simpliciter proprium aliquod positivum, quod sit ratio repugnantiae communicabilitatis et dependentiae; tamen "communicari" et "dependere" potest secundum quid repugnare alicui per solam negationem, quia dum negatio illa inest, affirmatio non potest inesse. Sed non propter hoc est simpliciter impossibile affirmationem inesse, nisi illud cui talis negatio inest, esset necessaria ratio quod talis negatio consequeretur, et tunc negatio esset simpliciter propria, alias non esset nisi secundum quid propria; simili enim modo propria est alicui negatio, sicut ipsi repugnat opposita affirmatio. Sola persona divina habet incommunicabilitatem primo modo, quia entitatem aliquam intrinsecam simpliciter propriam, per quam sibi repugnat posse communicari; natura autem creata, licet in se subsistat, non tamen aliquid habet intrinsecum per quod impossibile sit eamdem dependere; et ideo sola persona divina habet propriam personalitatem completam; natura vero creata personata in se, non habet, quia non habet repugnantiam ad posse dependere, sed tantum ad actu dependere, et hoc secundum quid, scilicet dum sibi inest negatio dependentiae actualis. ƿ
[70] Ad formam igitur personae rationis dico quod incommunicabile simpliciter, quod scilicet importat repugnantiam ad posse dependere, non convenit primo negationi sive alicui ratione negationis; nec talis incommunicabilitas est in creatura etiam in se personata, sed tantum incommunicabilitas secundum quid, scilicet repugnantia ad communicari, et hoc stante illa negatione dependentiae actualis. Ista autem incommunicabilitas secundum quid non requirit entitatem positivam simpliciter incommunicabilem, sed tantum entitatem positivam receptivam negationis dependentiae actualis; sed incommunicabilitas simpliciter, si alicui negationi conveniat, hoc non est nisi quia illa consequitur entitatem posititivam simpliciter incommunicabilem.
[71] Per idem, ad aliam maiorem de dependentia: Concedo quod si alicui repugnat posse dependere, hoc est propter aliquam perfectionem vel rationem positivam, sed illa repugnantia non est in creatura, sed sola negatio dependentiae actualis. Exemplum: accidenti separato non simpliciter repugnat inhaerere, vel posse inhaerere, sed secundum quid dici posset ei repugnare inhaerere, pro quanto quod, stante illa separatione non potest simul stare cum hoc quod inhaereret.
[72] Consimiliter ad illud de proprio: Dico quod incommunicabiƿlitas simpliciter est simpliciter propria illi cui convenit sic incommunicabilitas; incommunicabilitas autem secundum quid non est ei propria, sed tantum quod soli illi convenit.
[73] De secundo igitur, in tertio articulo principali, videtur quod naturae humanae repugnat dependere ad personam alienam ut sustentantem ipsam: primo, quia est natura substantialis; secundo, quia non potest habere aliquid intrinsecum quod sit sibi ratio taliter dependendi; tertio, quia intrinsece sive identice habet rationem non dependendi tali dependentia.
[74] Et primo sic arguitur: Natura substantialis non est nata dare supposito nisi esse simpliciter, et per consequens non praesupponit esse simpliciter; natura autem dependens ad suppositum alienum praesupponit in eo esse simpliciter; quia esse naturae propriae, quae prius convenit sibi quam ista natura dependens ad ipsum. Antecedens probatur: Natura substantialis est entitas simpliciter, sicut accidentalis est entitas secundum quid, et qualis est aliqua entitas formaƿliter tale esse tribuit; sicut igitur natura accidentalis tribuit tantum esse secundum quid, et ideo praesupponit ens simpliciter, ita natura substantialis dat esse simpliciter, et ideo non praesupponit tale esse.
[75] Et secundo arguitur sic: Omne dependens habet intrinsece aliquid quod est sibi ratio dependendi; natura humana non habet nec habere potest aliquid tale intrinsece quod sit sibi ratio dependendi tali dependentia; igitur etc.
[76] Maior patet inductive independentia causati ad causam in quocumque genere causae. Et probatur ratione: quia nisi in isto sit aliqua ratio dependendi quae non est in illo, non magis istud dependet quam illud; natura autem mea non dependet a Verbo tali dependentia; igitur nec illa assumpta magis dependet, nisi habeat aliquam rationem dependentiae sibi intrinsecam. Probatio istius maioris: Non dependens non fit dependens, nec e converso, nisi sit aliqua mutatio; mutatio autem non habet pro per se termino nisi aliquam formam absolutam; si igitur natura sit de novo dependens, advenit sibi aliqua forma absoluta, quae sit ratio dependendi, et talem etiam amittit, ut terminus a quo mutationis fiat de dependente non dependens.
[77] Probatio minoris: Tum quia natura illa posset deponi nullo absoluto corrupto in ea; si ƿautem haberet aliquod absolutum, quod esset ratio dependendi sibi propria, oporteret illud corrumpi quando ipsa fieret non dependens. Tum quia naturae eiusdem rationis competit similis ratio dependendi et ad similem terminum, vel eumdem terminum quando non est nisi unicum natum terminare talem dependentiam; natura autem Christi et mea sunt eiusdem rationis, et meae non competit aliquid quod sit ratio taliter dependendi ad Verbum, quia tunc mea violenter subsisteret in propria persona.
[78] Et tertio arguitur sic: Propria personalitas, quae potest competere huic naturae humanae, est realiter eadem sibi; igitur, manente hac natura, manet habens hanc personalitatem; sed personalitas propria est ratio repugnantiae ad sic dependere; igitur etc. Probatio antecedentis: Quia certum est quod huic naturae humanae singulari potest competere propria personalitas; illa autem non potest esse aliud ab ipsa, nec ei accidens, quia accidens non est ratio personandi substantiam; nec potest esse substantia alia ab hac natura, quia neo substantia composita; patet enim quod una substantia composita non est ratio formalis personalitatis alteri substantiae compositae; nec potest esse alia ƿsubstantia sicut pars, quia non maneret eadem natura composita, nisi maneret eadem utraque pars substantialis.
[79] Potest dici quod non est ponenda inter aliqua esse formalis repugnantia, nisi vel in rationibus eorum propriis aliqua repugnantia includatur manifeste, vel necessaria ratione probetur includi, vel sequi; sed neutro modo est de natura humana et dependentia ad personam alienam; igitur ponendum est quod talis dependentia non est simpliciter impossibilis, quando est ex parte fundamenti. Maior probatur: Quia quodlibet ponendum est possibile esse cuius non patet ratio impossibilitatis. Consimiliter, quodlibet compossibile, ubi non apparet ratio incompossibilitatis.
[80] Prima pars minoris declaratur ex rationibus istorum, de quibus est sermo. Ratio autem naturae humanae magis patet; ratio autem illius dependentiae, de qua loquimur, potest circumloquendo, vel aliqualiter describendo, poni talis: "Dependentia est naturae, ut communicabilis, ad personam propriam alterius naturae, ut terminantem eius dependentiam".
[81] Haec ratio exponatur; Primo, illud quod dicitur "ut communicabilis": Potest aliquid communicari alicui sic quod illud sit ipsum quod communicatur, sicut univerƿsale communicatur singulari; alio modo, sic quod illud cui communicatur sit isto tanquam formali principio essendi; et dupliciter: vel ut forma partialis, quae communicatur materiae informatae et, consequenter, communicatur composito constituto per ipsam, vel ut forma totalis sicut quiditas communicatur supposito, ut humanitas Socrati. In proposito, intelligitur "communicabile" tertio modo, scilicet quod sic communicatum sit forma totalis, quam habens dicatur secundum eam esse formaliter tale; sed proprium suppositum naturae dicitur hoc modo tale secundum illam, non propter dependentiam, sed magis propter per se identitatem; sed ad suppositum non proprium non potest esse per se identitas, sed illud quod potest ibi esse, quasi supplens vicem identitatis, est perfecta dependentia naturae et perfecta sustentatio ex parte suppositi, sive terminatio dependentiae; tale autem suppositum, quia est per se suppositum alterius naturae, et istius naturae dependens non est per se suppositum, et per se est prius eo quod non est per se sequitur quod prius habeat naturam propriam quam istam dependentem, quae est sibi tanquam natura adventitia, vel natura secunda.
[82] Et quod naturae humanae non repugnet talis dependentia, qualis dicta est, potest sic aliqualiter declarari, ut probatum est in secundo articulo: 0Persona divina potest esse proprius terminus alicuius dependentiae, ƿnon autem dependentiae quae est causati ad causam, nec breviter cuiuscumque terminati ad aliquid ratione perfectionis formalis in ipso, sed tantum illius quae est naturae ut communicabilis ad incommunicabile sustentans ipsam; igitur talis dependentia est possibilis in aliqua natura, quia non potest esse possibilitas terminandi dependentiam nisi in aliquo sit possibilitas dependendi; sed hoc non magis repugnat naturae humanae quam alteri.
[83] Praeterea, secundo: Quia accidens dependet tali dependentia ad suppositum substantiae cui inhaeret; nunc autem licet ibi coniungatur dependere et inhaerere, tamen prior videtur esse ratio dependentiae quam inhaerentiae, sicut in termino videtur esse prior ratio prioritatis essentialis, propter quam terminat dependentiam, quam informabilis vel susceptivi, secundum quam terminat inhaerentiam. Si igitur intelligatur alicui convenire dependentia naturae, ut communicabilis, et hoc sine inhaerentia, non videtur contradictio; sed talis est illa quae ponitur in proposito. Confirmatur: quia, II Physicorum, V Metaphysicae, "quale" uno modo dicitur differentia substantiae; igitur modus qualitatis non repugnat substantiae.
[84] Tertio declaratur sic: Accidens potest habere modum substanƿtiae, licet non perfecte, scilicet quod sibi repugnet dependere ad subiectum, tamen aliqualiter similem, scilicet in non dependendo actualiter, sicut apparet in accidente separato; pari ratione igitur videtur quod substantia potest habere modum accidentis, licet non perfecte, scilicet dependendo et inhaerendo subiecto, tamen modum aliqualiter similem, scilicet in dependendo actualiter ad suppositum alienum.
[85] Ad illa autem quae adducta sunt in contrarium: Ad primum: Concedo quod natura substantialis est ad esse substantiale, sed non oportet quod sit primum esse suppositi habentis esse per ipsam, nisi quando illud est eius per se suppositum; quando autem est eius suppositum non per se, sed alterius naturae, tunc per illam alteram prius habet esse.
[86] Et cum accipitur: illud quod dat esse simpliciter non praesupponit esse simpliciter in eodem, respondeo: Aliquod esse in se est esse simpliciter, et tamen supposito non proprio, non dat esse simpliciter omni modo.
[87] Ad secundum: Aliquid potest esse ratio dependentiae dupliciter: Uno modo, sic quod ipsum necessario consequatur vel concomitetur dependentia actualis. Alio modo, quod licet ipsum necessario concomitetur aptitudo ad dependendum, non tamen necessario dependentia actualis, ƿsed ipsum, quantum est ex natura sua dependeret, et quando est actualis dependentia convenit secundum ipsum ut proximum fundamentum. Primo modo est dependentia creaturae ad Deum, quia necessario fundamentum dependentiae est in actuali dependentia semper. Secundo modo est dependentia causati ad causam secundam, sine qua posset ipsum immediate causari a prima, et ita posset ab illa secunda non dependere actualiter, licet semper haberet aptitudinem ad dependendum. Maior igitur rationis vera est, intelligendo de ratione dependendi non praecise primo modo, sed indifferenter primo modo vel secundo.
[88] Nihil plus concludit prima probatio maioris, inducendo de dependentiis causati ad causam.
[89] Secunda vero probatio probat quod dependens habet aliquam rationem dependendi quam non habet non dependens, quod necessarium est, intelligendo per rationem dependentiae rationem formalem dependendi, quae est ipsa dependentia, quia sine illa non posset aliquid dependere; sed intelligendo rationem fundamentalem dependentiae, secundum quam inest dependentia, sicut secundum albedinem similitudo, non oportet quod illa ratio sit magis in dependente quam in illo quod non dependet actu, est tamen aeque aptum ad dependendum, Exemplum: ƿaccidens quando est in subiecto non magis habet talem rationem dependendi quam quando ipsum est separatum, quia ipsamet natura est isto modo proxima ratio dependendi: nec oportet ad hoc quod actu dependeat, superaddi actu talem rationem dependendi, sed sola ratio formalis scilicet actualis dependentia. Consimiliter hic de natura assumpta et non assumpta.
[90] Tertia autem probatio videtur plus probare, scilicet quod actu dependens habeat semper rationem dependendi fundamentalem, et hoc aliquam entitatem absolutam. Ad illam igitur propositionem, cui illa probatio innititur, scilicet quod "omnis mutatio habet pro per se termino formam absolutam", respondetur per interemptionem, imo motus est secundum ubi et ad ubi, nec tamen ubi dicit aliquam formam absolutam. Qualiter autem non sit hoc contra Philosophum V Physicorum vel VII dictum est supra, in quadam quaestione de corpore et ubi etc.
[91] Minor principalis rationis non est vera eo modo quo maior est vera, scilicet intelligendo indifferenter de ratione formali dependendi vel fundamentali, et hoc necessario fundante actualiter vel saltem aptitudinaliter; habet enim natura assumpta rationem formalem dependendi, scilicet ipsam dependentiam et rationem fundamentalem, imo ipsa est proxima ratio fundamentalis dependentiae, licet non necessario consequatur ipsam ƿtalis dependentia actu, sed aptitudine; nec plus probat prima probatio, quia si natura deponeretur, nullum absolutum in ea corrumperetur; et ita non habuit aliquod absolutum quod esset necessaria ratio actu dependendi, sed absolutum fuit proximum susceptivum dependentiae, et sine illa manere potest, sicut sine respectu non necessario consequente potest manere fundamentum absolutum.
[92] Ad aliam probationem: Dico quod, licet naturae eiusdem rationis habeant aptitudinem similem ad dependendum, tamen non oportet quod si una actu dependeat, quod similiter et altera. Patet de accidente coniuncto et separato; natura autem mea, etsi non actualiter dependeat ad Verbum dependentia praedicta, scilicet ad suppositum hypostatice sustentans, tamen habet aptitudinem, sicut natura illa assumpta habet aptitudinem.
[93] Ad argumentum principale: Dico quod, licet non omnis dependentia sufficiat ad verificandam praedicationem dependentis de illo a quo dependet, tamen illa quae est naturae ut communicabilis ad suppositum, ut hypostatice sustentans eam, ƿsufficit ad verificandam praedicationem naturae sic dependentis de supposito ad quod dependet. Patet de accidente sic dependente ad suppositum substantiae, de quo etiam praedicatur, et sicut praedicatio accidentis de subiecto, licet sit vera, non tamen est per se, sicut esset naturae de proprio supposito, ita in proposito non est praedicatio per se naturae humanae de ipso Verbo.