Authors/Ockham/Scriptum in libros sententiarum/Prologue/Q1A

From The Logic Museum
Jump to navigationJump to search
← Question 1B→
Latin English
[PROLOGUS QUAESTIO I UTRUM SIT POSSIBILE INTELLECTUM VIATORIS HABERE NOTITIAM EVIDENTEM DE VERITATIBUS THEOLOGIAE] 		Question 1.  Whether it is possible for the understanding of the wayfarer to have evident knowledge of the truths of theology.
Circa prologum quaero primo utrum sit possibile intellectum viatoris habere notitiam evidentem de veritatibus theologiae[1]. In the prologue I ask whether it is possible for the understanding of the wayfarer to have evident knowledge of the truths of theology.
Quod non: Quia evidens notitia veritatum theologiae non potest haberi sine distincta notitia deitatis sub propria ratione deitatis; sed distincta notitia deitatis est impossibilis intellectui viatoris; ergo et evidens notitia veritatum theologiae. Maior probatur: quia indistincta notitia deitatis non sufficit, quia si sic, cum illa sit nobis possibilis ex puris naturalibus, sequeretur quod nos ex puris naturalibus possemus habere notitiam evidentem veritatum theologiae, quod est manifeste falsum; igitur ad evidentem notitiam ƿ veritatum theologiae requiritur distincta notitia deitatis. Minor patet: quia notitia deitatis sub propria ratione deitatis, cum sit obiecti infiniti et beatifici sub ratione beatifica, est beatifica; sed notitia beatifica est impossibilis intellectui viatoris; ergo etc. That it is not.  For evident knowledge of the truths of theology cannot be had without distinct knowledge of the deity under the proper aspect of the deity. But distinct knowledge of the deity is impossible for the understanding of the wayfarer, therefore evident knowledge of the truths of theology [is impossible] also. The major premiss is proved, for indistinct knowledge of the deity is not sufficient, for if it were, then since that would be possible to us from purely natural things, it would follow that from purely natural things we could have evident knowledge of the truths of theology, which is manifestly false. Therefore, for the evident knowledge of the truths of theology distinct knowledge of the deity is required. The minor premiss is proved: for knowledge of the deity, since it is knowledge of an infinite object, blessed under the aspect of the blessed, is blessed. But blessed knowledge is impossible to the understanding of the wayfarer, therefore etc.
Secundo sic: si intellectus viatoris haberet notitiam evidentem veritatum theologiae, aut illae veritates essent sibi per se notae aut essent sibi notae per alia sibi notiora. Non primo modo, quia tunc cognoscerentur cognitis terminis; sed tales propositiones quae sunt per se notae cognoscuntur ab omni apprehendenti terminos, et ita essent cuilibet apprehendenti terminos naturaliter notae, quod est manifeste falsum. Nec secundo modo, quia illa notiora sibi aut essent simpliciter notiora et priora aut tantum sibi. Non primo modo, quia nulla est prior ista 'Deus est trinus et unus', cum nihil sit medium inter Deum et tres personas cui prius possit illud praedicatum inesse. Nec secundo modo, quia nihil posterius potest ducere in notitiam evidentem istius- 'Deus est trinus et unus'; igitur etc. Secondly as follows. If the understanding of the wayfarer had evident knowledge of the truths of theology, either those truths would be known to him of themselves, or they would be known to him through others better known. But not in the first way, for then he would be acquainted with the terms that were known, but propositions which are known of themselves are the objects of acquaintance of all who apprehend the terms, which is manifestly false. Nor in the second way, for those things that are more known to him are either known absolutely, and prior, or are known only to him.
Tertio sic: notitia evidens veritatis est perfectissima notitia possibilis haberi de aliqua veritate; sed talis notitia non est possibilis viatori de illis veritatibus, quia tunc beatus non haberet notitiam perfectiorem de eis quam viator, quod est manifeste falsum. Third, as follows. Evident knowledge of the truth is the most perfect knowledge possible to be had of some truth. But such knowledge of those truths is not possible to the wayfarer, because then the blessed would not have a more perfect knowledge of them than the wayfarer, which is manifestly false.
Ad oppositum: Potens distincte apprehendere terminos alicuius veritatis necessariae primae, potest evidenter scire illam veritatem, quia si ƿ sit prima, cognoscitur cognitis terminis. Sed viator potest distincte cognoscere, saltem abstractive, terminos istius 'Deus est trinus et unus'. Igitur potest evidenter scire illam veritatem, et eadem ratione veritates theologicas non primas. Igitur etc. On the opposing side. One who is able to distinctly apprehend the terms of some primary necessary truth, can evidently know that truth, for if it is primary, it is cognised by the terms that are cognised. But the wayfarer can distinctly cognise, at least abstractly, the terms of the proposition 'God is three and one'. Therefore he can evidently know such a truth, and by the same reason [know] theological truths that are not primary. Therefore etc.
[EXPOSITIO TERMINORUM QUAESTIONIS] 		Exposition of the terms of the question
Circa istam quaestionem primo exponendi sunt aliqui termini positi in quaestione: et primo, quid importetur per intellectum viatoris; secundo, quid nomine notitiae evidentis; tertio, quid per veritates theologiae. Secundo, principaliter, est ad quaestionem respondendum. Concerning this question first the terms given in the question must be expounded, and first, what is meant by 'understanding of the wayfarer', second, what is meant by the name 'evident knowledge'. Second, principally, the question should be replied to.
Circa primum dico quod intellectus viatoris est ille qui non habet notitiam intuitivam deitatis sibi possibilem de potentia Dei ordinata. Per primum excluditur intellectus beati, qui notitiam intuitivam deitatis habet; per secundum excluditur intellectus damnati, cui non est illa notitia possibilis de potentia Dei ordinata, quamvis sit sibi possibilis de potentia Dei absoluta[2]. Concerning the first[3];, I say that 'understanding of the wayfarer' is that which (a) does not have intuitive knowledge of the deity possible to it (b) by the ordinated power of God. By the first (a) is excluded the understanding of the blessed, who has intuitive knowledge of the deity, by the second (b) is excluded the understanding of the damned, to whom that knowledge is not possible by the ordinated power of God, although it is possible to them by the absolute power of God.
Circa secundum, scilicet quae notitia est evidens [4], dico quod notitia evidens est cognitio alicuius veri complexi, ex notitia terminorum incomplexa immediate vel mediate nata sufficienter causari. Ita scilicet quod quando notitia incomplexa aliquoƿrum terminorum |§ sive sint termini illius propositionis sive alterius sive diversarum propositionum §| in quocumque intellectu habente talem notitiam sufficienter causat |§ vel est nata causare §| mediate vel immediate notitiam complexi, tunc illud complexum evidenter cognoscitur. Concerning the second, i.e. that knowledge is evident, I say that evident knowledge is cognition of some true complex[5], sufficiently caused by the knowledge, arising indirectly or directly, of the simple terms. Namely, so that when simple knowledge of some terms, whether terms of that proposition or of another, or of diverse propositions in any understanding having such knowledge, sufficiently causes (or is suited to cause) knowledge of the complex[6], either directly or indirectly, then that complex is 'evidently known'.
Ex isto sequitur quod notitia evidens est in plus quam scientia vel intellectus vel sapientia, quia propositio contingens potest evidenter cognosci, et tamen illa notitia nec est scientia nec intellectus nec aliquis illorum habituum quos ponit Philosophus VI Ethicorum[7]. From this, it follows that evident knowledge involves more than knowledge or understanding or wisdom, because a contingent proposition can be evidently cognised, and yet that knowledge is neither scientific knowledge nor understanding nor one of those habituus which the Philosopher gives in Ethics VI.
Si dicatur quod notitia evidens veritatis contingentis nunquam causatur sufficienter ex notitia incomplexa terminorum, quia tunc sciretur cognitis terminis. Sed omne tale est principium per se notum, secundum Philosophum I Posteriorum[8]. Sed nulla veritas contingens est per se nota; igitur etc: If you say "evident knowledge of a contingent truth is never caused sufficiently by the knowledge of the simple terms, for then it would be known from the terms being known. But every such truth is a principle known of itself, according to the Philosopher (I Posterior Analytics). But no contingent truth is known of itself, therefore etc."
Dicendum quod propositio per se nota[9] est illa quae scitur evidenter ex quacumque notitia terminorum ipsius propositionis, sive abstractiva sive intuitiva. Sed de propositione contingente non est hoc possibile, quia aliqua notitia terminorum sufficit ad causandum, notitiam evidentem veritatis contingentis, scilicet intuitiva, sicut post patebit[10], aliqua autem non sufficit, scilicet abstractiva. It must be said [in reply] that a proposition known of itself is that which is known evidently from any knowledge of the terms of the proposition itself, whether abstractive or intuitive. But this is not possible of a contingent proposition, for some knowledge of the terms suffices for causing evident knowledge of a contingent truth, as will be clear later, but some does not suffice, namely abstractive.
Unde si aliquis videat intuitive Sortem et albedinem exsistentem in Sorte, potest evidenter scire quod Sortes est albus. Si autem tantum cognosceret Sortem et albedinem exsistentem ƿ in Sorte abstractive, sicut potest aliquis imaginari ea in absentia eorum, non sciret evidenter quod Sortes esset albus, et ideo non est propositio per se nota. Hence, if someone intuitively sees Socrates and the whiteness existing in Socrates, he can evidently know that Socrates is white. But if he only cognised Socrates and the whiteness existing in Socrates abstractively, just as someone can imagine them in their absence, it would not be evidently known that Socrates was white, and therefore it is not a proposition known of itself.
Circa tertium dico quod omnes veritates necessariae homini viatori ad aeternam beatitudinem consequendam sunt veritates theologicae. Hoc patet per beatum Augustinum XIV De Trinitate, cap. 1[11], ubi dicit sic: “Non utique quidquid sciri ab homine potest in rebus humanis, ubi plurimum supervacuae vanitatis et noxiae curiositatis est, huic scientiae tribuo, sed illud tantummodo quo fides saluberrima, quae ad veram beatitudineni ducit, gignitur, nutritur, defenditur et roboratur”. Ex isto sequitur quod aliquae veritates naturaliter notae seu cognoscibiles sunt theologicae, sicut quod Deus est, Deus est sapiens, bonus etc, cum sint necessariae ad salutem; aliquae autem sunt supernaturaliter cognoscibiles, sicut: Deus est trinus, incarnatus et huiusmodi. On the trinity - This is clear from the blessed Augustine (On the Trinity XIV, c.1) where he says "nor indeed do I attribute to this science everything whatever that can be known by man about things human, wherein there is very much of empty vanity and mischievous curiosity, but only those things by which that most wholesome faith, which leads to true blessedness, is begotten, nourished, defended and strengthened".  From this it follows that some truths naturally known or cognisable are theological, such as 'God exists', 'God is wise, good' etc, since they are necessary ad salutem. But some are cognisible supernaturally, such as 'God is a three, incarnate' and so on.
[INSTANTIAE CONTRA ULTIMAM AFFIRMATIONEM] 		[COUNTER-EXAMPLES TO THE LAST CLAIM]
Sed contra hoc potest argui[12]: quia omnis veritas naturaliter cognoscibilis pertinet ad aliquam scientiam naturaliter inventam; sed eadem veritas non pertinet ad distinctas scientias; igitur nulla veritas naturaliter cognoscibilis est theologica. But against this, it can be argued that every truth, naturally cognisible, pertains to some scientific knowledge naturally discovered, but the same truth does not pertain to distinct sciences, therefore no truth that is naturally cognisible is a theological truth. 
Praeterea, illa veritas quae potest probari per aliquod subiectum ad quod habet primo resolvi, tamquam per medium, pertinet ƿ ad scientiam de illo subiecto quod est medium, et non ad scientiam de subiecto illius veritatis probandae. Sed tales propositiones: Deus est sapiens, Deus est bonus et huiusmodi, possunt probari per ens tamquam per medium, sic arguendo: omne ens est bonum; Deus est ens; igitur Deus est bonus. Igitur istae veritates pertinent ad scientiam de ente et non ad scientiam de Deo. Moreover, that truth which can be proved by means of some subject to which it has first to be resolved, as if by an intermediate [subject], pertains to the scientific knowledge of that subject which is the intermediate, and not to the scientific knowledge of the subject of that truth which is to be proved. But such propositions as 'God is wise', 'God is good' and so on, can be proved by 'being' as if an intermediate [subject], in arguing 'Every being is good, God is a being, therefore God is good'. Therefore those truths pertain to scientific knowledge of being and not to scientific knowledge of God. 
Confirmatur: quia istae sunt passiones entis, igitur veritates in quibus probantur pertinent ad scientiam de ente et ad nullam aliam scientiam. Consequentia patet, quia eiusdem scientiae est considerare aliquod subiectum et passiones ipsius; igitur ad nullam scientiam pertinet consideratio de passionibus nisi ad quam pertinet considerare subiectum. This is confirmed: for these are attributes of being, therefore the truths in which they are proved pertain to scientific knowledge of being and to no other scientific knowledge. The consequence is clear, because it belongs to the same science to consider any subject and its attributes, therefore the consideration of attributes pertains to no science except that to which it pertains to consider the subject.
Praeterea, I Posteriorum, conclusione 8[13]: “Non contingit demonstrantem descendere a genere in genus”. Sed si eadem veritas pertineret ad distinctas scientias, contingeret per principia unius scientiae probare conclusionem alterius scientiae, et hoc esset descendere a genere in genus; igitur etc. Moreover (Posterior Analytics I, concusion 8) "It is not possible for someone who is demonstrating to descend from a genus into a genus". But if the same truth pertained to distinct sciences, it would be possible, by means of the principles of one science, to prove the conclusion of the other science, and that would be to descend from a genus into a genus, therefore etc.
[RESPONSIO AD INSTANTIAS]
Ad primum istorum dico quod scientia, ad praesens, dupliciter accipitur. Uno modo pro collectione multorum pertinentium ad notitiam unius vel multorum determinatum ordinem habentium. Et scientia isto modo dicta continet tam notitiam inƿcomplexam terminorum quam notitiam complexorum, et hoc principiorum et conclusionum; continet etiam reprobationes errorum et solutiones falsorum argumentorum; continet etiam divisiones necessarias et definitiones, ut frequenter.
Et de scientia isto modo dicta dicitur communiter[14] quod in ea est triplex modus procedendi, scilicet divisivus, definitivus et collectivus; quamvis hoc non sit verum nisi quando in ea tractatur de aliquo habente sub se multas species. Et isto modo accipitur scientia pro compilationibus et tractatibus auctorum et philosophorum. Sic accipitur scientia I Physicorum[15], quando dicitur quod ad nullam scientiam pertinet arguere contra negantem sua principia; et I Posteriorum[16], ubi dicitur quod nullius scientiae est probare sua principia; et III Metaphysicae[17]: “Posteriorum investigatio priorum est solutio dubitatorum”. Sic etiam accipitur scientia quando dicitur liber Metaphysicae vel liber Physicorum esse una scientia.
Et scientia ista non est una numero, sed continet multos habitus non tantum specie sed etiam frequenter genere distinctos, ordinem tamen aliquem inter se habentes, propter quem ordinem specialem, ƿ qualem non habent aliqua alia scibilia vel cognoscibilia, possunt dici et dicuntur, secundum usum loquentium, una scientia. Isto modo accipiendo scientiam non est inconveniens eandem veritatem ad distinctas scientias pertinere etiam naturaliter inventas, quia eadem conclusio in distinctis scientiis per distincta media potest evidenter probari, sive possit demonstratione potissima in illis demonstrari sive non, non multum curo, quia ista scientia non tantum continet demonstrationes propriissime dictas sed etiam alias probationes evidentes quascumque. Potest etiam eadem veritas esse principium in una scientia et conclusio in alia, et hoc maxime quando aliquid de quo determinatur in aliqua scientia continetur sicut inferius sub aliquo de quo determinatur in alia scientia, sicut est de ente dc quo determinat metaphysicus et de Deo de quo determinat theologus.
Quod eadem veritas pertinere possit ad distinctas scientias patet per Commentatorem I Physicorum, commento paenultimo[18], qui vult quod physicus probat substantias separatas esse et metaphysicus supponit eas esse. Similiter, secundum aliquos[19], Deum esse non tantum probatur in scientia naturali, sed etiam in ƿ metaphysica. Similiter, posito quod hoc non esset possibile de scientiis naturaliter adquisitis, tamen eadem veritas potest pertinere ad aliquam scientiam proprie dictam et ad aliquam scientiam large dictam pro firma adhaesione, cuiusmodi est theologia pro magna sui parte, sicut postea patebit[20].
Alio modo accipitur scientia pro habitu exsistente per se in genere qualitatis, distincto contra alios habitus intellectuales, scilicet contra intellectum, sapientiam etc.[21] Et isto modo eadem veritas non pertinet ad distinctas scientias, quia unius conclusionis non est nisi una scientia isto modo dicta, |§ quia quaelibet talis scientia est una res numero, non continens notitiam plurimarum conclusionum. § |
Et si dicatur quod secundum praedicta eadem conclusio potest per diversas praemissas demonstrari saltem demonstratione quia; sed distinctae demonstrationes causant distinctas scientias; igitur eadem conclusio pertinet ad distinctas scientias isto modo dictas:
Dico quod distinctae praemissae non semper causant distinctas scientias, quia sicut idem calor specie potest produci a diversis causis specie distinctis, scilicet ab igne et a sole, ita eadem scientia secundum speciem potest causari a distinctis principiis vel praemissis, sicut magis post patebit[22].
ƿ Ad secundum[23] dico quod talis veritas potest pertinere ad utrumque scientiam primo modo dictam.
Si dicatur quod tunc illae duae scientiae erunt una scientia. sicut scientia de anima et scientia de anima intellectiva sunt una scientia, dico quod non oportet quod illae scientiae faciant unam scientiam isto modo dictam, nisi illae scientiae essent praecise de subiecto illius veritatis et non considerarent nisi passiones debito modo ordinatas. Si autem illae scientiae considerant multa, sive subiecta sive passiones, non habentia ordinem determinatum requisitum ad unitatem scientiae, tales non oportet quod faciant unam scientiam, sicut est de metaphysica et de theologia, quia theologia considerat multa, tam subiecta quam passiones, quae non pertinent ad metaphysicam.
Ad confirmationem[24] concedo quod illae sunt passiones entis, et ideo pertinent ad metaphysicam; sed cum hoc stat quod pertinent ad alias scientias. Similiter dato quod tales veritates probantes passiones entis de Deo praecise pertinent ad metaphysicam, tamen omnes veritates enuntiantes passiones proprias Deo et in solo Deo sub propria ratione deitatis virtualiter contentas, secundum modum loquendi sic arguentium, pertinent ad scientiam de Deo sub propria ratione deitatis. Sed tales veritates: Deus est trinus, Deus est infinitus, Deus est prima causa omnium, Deus est actus purus, et sic de multis aliis talibus veritatibus, enuntiant passiones soli Deo convenientes et continentur in Deo sub ratione ƿ deitatis, secundum eos[25]; igitur istae pertinent ad scientiam de Deo sub propria ratione deitatis.
Si dicatur quod istae passiones demonstrantur de Deo in metaphysica, et ideo pertinent ad metaphysicam, hoc non valet, quia istae passiones non demonstrantur in metaphysica nisi tantum demonstratione quia; sed demonstratione propter quid demonstrantur de Deo per rationem deitatis vel mediate vel immediate, secundum eos, et ultimo in rationem deitatis resolvuntur. Si igitur propter hoc quod demonstrantur in metaphysica demonstratione quia pertinent ad metaphysicam, multo magis quia demonstrantur de Deo sub propria ratione deitatis demonstratione propter quid, secundum eos, pertinebunt ad scientiam de Deo sub propria ratione deitatis.
Si dicatur quod tunc idem habitus numero esset metaphysicus et theologicus, dico, secundum praedicta, quod accipiendo habitum metaphysicum et theologicum sicut communiter accipitur et quomodo loquimur modo, neuter est unus numero sed continet multos, numero, specie et genere distinctos. Et ideo habitus ille quo cognoscitur ista veritas 'Deus est unus', qui pertinet ad metaphysicam et ad theologiam, nec est habitus metaphysicus nec theologicus, sicut nec est metaphysica nec theologia. If you say that then the same numerical disposition would be metaphysical and theological, I say, according to what was said previously, that by understanding 'metaphysical' and 'theological' disposition as it is commonly understood, and in the way we speak now, it is neither one in number but contains many in number, distinct in species and genus. And therefore the disposition by which we know 'God is one', which pertains to metaphysics, is neither a metaphysical nor a theological disposition, just as it is neither metaphysics nor theology.
Unde sicut non est concedendum quod homo est populus vel exercitus, nec domus est civitas vel villa, ita habitus ille nec est metaphysica nec theologia. Si tamen per habitum esse metaphysicum vel theoloƿgicum intelligatur istum habitum pertinere ad metaphysicam vel theologiam, sic potest concedi quod idem habitus est metaphysicus et theologicus. Concedo tamen quod idem habitus numero est pars habitus metaphysici et etiam theologici, sicut idem homo est pars populi vel exercitus. Hence, just as it should not be conceded that a man is a people or an army, nor that a house is a city or a villa, so that disposition is neither metaphysics nor theology. Yet if by that disposition being metaphysical or theological, it is understood that the disposition pertains to metaphysics or theology, it can in this way be conceded that the same disposition is metaphysical and theological. Yet I concede that the same numerical disposition is part of the metaphysical disposition and also the theological disposition, just as the same man is part of the people or the army.
Ad tertium[26] dico quod Philosophus loquitur de scientiis distinctis habentibus omnia subiecta distincta et omnes passiones distinctas, et de talibus verum est quod non contingit per principia unius scientiae demonstrare conclusionem alterius scientiae. Quando autem subiectum aliquod unius continetur sub aliquo subiecto alterius, tunc bene contingit, sicut patet per ipsum, ibidem[27], quia scientias sic se habentes excipit ibidem ab illa conclusione. Sic est in proposito, quia Deus, qui est subiectum theologiae, continetur sub ente quod est subiectum partiale metaphysicae.
|§ Et si dicatur quod Philosophus non excipit nisi scientiam subalternantem et subalternatam, sicut patet ibidem[28], dicendum quod per hoc quod excipit scientiam subalternantem et subalternatam intendit excipere, quamvis non exprimat, quasdam alias aliter subordinatas. Unde sciendum est quod non est inconveniens theologiam quantum ad aliquam sui partem suƿbalternari metaphysicae et e converso, ad modum quo medicina secundum aliquam sui partem subalternatur geometriae, sicut docet Philosophus I Posteriorum[29].§|
[DE INTELLECTU QUAESTIONIS]
Dico ergo quod non intelligo quaestionem praecise de notitia evidenti scientifica sed de notitia evidenti in communi, quia quaedam veritates theologicae solum supernaturaliter cognoscibiles sunt necessariae et quaedam contingentes quae nec naturaliter nec supernaturaliter possunt scientifice cognosci. Similiter intelligo quaestionem praecise de veritatibus supernaturaliter cognoscibilibus, sive sint necessariae sive contingentes.
[DIVISIO QUAESTIONIS]
His visis circa istam quaestionem sic procedam: primo ostendam quod intellectus noster etiam pro statu isto respectu eiusdem obiecti sub eadem ratione potest habere duas notitias incomplexas specie distinctas, quarum una potest dici intuitiva et alia abstractiva. Secundo, quod talis duplex notitia respectu Dei sub propria ratione deitatis est possibilis. Tertio, quod utraque illarum est ab altera separabilis. Quarto, ex hoc concludam quod notitia deitatis abstractiva est viatori possibilis. Quinto respondebo ad formam quaestionis. Sexto movebo aliqua dubia et solvam.

Notes

  1. ↑ Haec prima quaestio iam dudum edita est a Ph. Boehner, Guillelmi Ockham: Quaestio prima principalis Prologi in primum librum Sententiarum, cum interpretatione Gabrielis Biel, Paderborn 1939. Totum Prologum minutatim exposuit R. Guelluy, Philosophie et theologie chez Guillaume a Ockham, Louvain-Paris 1947.
  2. ↑ Distinctionem inter potentiam Dei absolutam et ordinatam Ockham explicat Quodl., VI, q. 1.
  3. ↑ i.e. understanding of the wayfarer
  4. ↑ 2 cf. infra, pp. 76, lin. 13-78, lin. 12 et 87, lin. 19-88, lin. 13, ubi agitur de natura et condicionibus scientiae.
  5. ↑ i.e. a proposition, composed of two terms
  6. ↑ i.e. the proposition compounded from the terms
  7. ↑ 1 Aristot., Ethica Nicom., VI, c. 3 (1139b 16-17).
  8. ↑ 2 Aristot., Anal. Poster., I, c. 3, t. 21 (72b 18-26), unde regula usitata: "Principia cognoscimus in quantum terminos cognoscimus".
  9. ↑ 3 De propositione per se nota ex professo tractabitur Sent., I, d. 3, q. 4: “ Utrum Deum esse sit per se notum”.
  10. ↑ 4 Cf. infra, pp. 39, lin. 18 - 44, lin. 6.
  11. ↑ 1 August., De Trinit., XIV, c. 1, n. 3 (PL 42, 1037).
  12. ↑ 2 Cuiusnam auctoris hae obiectiones sint (si non sint ab ipso Guillelmo excogitatae), non invenimus.
  13. ↑ 1 Aristot., Anal Poster., I, c. 7, t. 56 (75a 38-39). Ista sententia dicitur “conclusio 8” in expositione Roberti Grossatesta, In Aristot. Anal. Poster., I, c. 7, t. 37 (ed. Bononiae 1519, f. 9va). Verba ipsa, ut hic citantur, magis consonant verbis Gualteri Burlaei quam verbis Roberti Grossatesta. Hic enim scribit: “Non contingit demonstrare descendendo ex uno genere in aliud genus”; Gualterus econtra In Aristot. Anal. Poster., I, c. 7, sic habet: “Octava conclusio huius libri est haec: quod non contingit demonstrantem descendere ab uno genere in aliud genus” (ed. simul cum opere Roberti, f. 52vb).
  14. ↑ 1 Ut dicit ex. gr. Bonaventura, Breviloquium, Prol., n. 5 (ed. Quaracchi 1891; V, 206).
  15. ↑ 2 Aristot., Physica, I, c. 2, t. 8 (184b 25-185a 5).
  16. ↑ 3 Aristot., Anal. Poster., I, c. 10, t. 70 (76a 31-32).
  17. ↑ 4 Aristot., Metaph., III, c. 1, t. 1 (995a 29-30).
  18. ↑ 1 Averroes, In Aristot. Physicam, 1, c. 5, t. 83, seu ultimo (ed. Iuntina, Venetiis 1550; IV, ff. 22vb-23ra).
  19. ↑ 2 Avicenna, Metaph., I, c. 1 (ed. Venetiis 1508, f. 70r); cf. etiam Robertus de Cowton, Sent., I, Prol., q. 3: “Avicenna fuit alterius opinionis, sicut patet I Metaphysicae, cap. 1 et 2, quod non solius naturalis sed etiam primi philosophi est probare primum principium esse... Ideo in hac parte teneo cum Aviccnna et respondeo ad rationes Commentatoris” (cod. Oxon., Coll. Merton 93, f. 12r); Scotus, Ordinatio, I, Prol., p. 3, qq. 1-3, n. 194 (ed. Vaticana, I, 131).
  20. ↑ 1 Infra, q. 7, in opinione auctoris.
  21. ↑ 2 Cf. Aristot., Ethica Nicom., VI, c. 3 (1139b 16-17); supra, p. 6, lin. 5-9.
  22. ↑ 3 cf. infra, pp. 90, lin. 10-91, lin. 11.
  23. ↑ 1 Supra, pp. 7, lin. 21-8, lin. 6.
  24. ↑ 2 Supra. p. 7, lin. 7-12.
  25. ↑ 1 Secundum eos scilicet quorum sunt argumenta supra, pp. 7, lin. 17-8, lin. 17, recitata.
  26. ↑ 1 Supra, p. 8, lin. 13-17.
  27. ↑ 2 Aristot., Anal Poster., I, c. 7, t. (75b 14-17).
  28. ↑ 3 Loco cit.
  29. ↑ 1 Aristot., Anal. Poster., I, c. 13, t. 102 (79a 13-16).
Retrieved from ‘http://www.logicmuseum.com/w/index.php?title=Authors/Ockham/Scriptum_in_libros_sententiarum/Prologue/Q1A&oldid=12230’