Authors/Ockham/Summa Logicae/Book III-1/Chapter 28

From The Logic Museum
Jump to navigationJump to search
←Chapter 27 Chapter 29→


Latin English
Cap. 28. De uniformi ex propositionibus de contingenti in tertia figura
In tertia figura[1] si ambae praemissae sumantur in sensu divisionis et subiectum utriusque supponat pro his quae sunt, sequitur conclusio de contingenti, sumpto subiecto conclusionis pro eo quod contingit non pro eo quod est. Nam sequitur ‘omnem hominem contingit esse album; omnem hominem contingit esse scientem; igitur quod contingit esse scientem, contingit esse album’. Sed non sequitur ista conclusio ‘quod est sciens, contingit esse album’, nam posito quod nullus homo aliquid sciat sed tantum angelus, praemissae sunt verae et conclusio falsa.
Similiter, posito quod tantum equus sit albus, tunc sunt istae praemissae verae ‘omne risibile contingit esse hominem; omne risibile contingit esse album’, et haec conclusio est falsa ‘quod est album, contingit esse hominem’, cum quaelibet singularis sit falsa.
Similiter, si subiectum. utriusque praemissae supponat pro his quae contingunt, sequitur conclusio de contingenti, sumpto subiecto pro his quae contingunt, non pro lus quae sunt. Quod patet per praecedens exemplum. Similiter, si subiectum in una supponat pro his quae sunt et in alia pro his quae contingunt, sequitur consimilis conclusio.
Sed si una praemissarum sumatur in sensu compositionis et alia in sensu divisionis, non sequitur conclusio. Non enim sequitur omnem hominem esse Deum est contingens; omnem hominem contingit esse humanitatem; igitur aliquam humanitatem contingit esse Deum’, et hoc si subiectum minoris sumatur pro his quae sunt; nam praemissae sunt verae et conclusio falsa.
Quod enim maior sit vera, patet: nam ista ‘omnis homo est Deus’ est modo falsa, et tamen potest esse vera, nam si nullus homo esset nisi Christus, tunc haec esset vera; igitur haec est contingens ‘omnis homo est Deus’; igitur maior est vera. Etiani posito quod natura assumpta a ƿ Verbo esset deposita, tunc esset minor vera, quia tunc omnis humanitas esset homo. Quia suppono ad praesens, quod alias[2] est probatum, quod haec est vera de virtute sermonis ‘omnis homo est humanitas’, nisi ‘humanitas’ includat aliquod syncategorema vel aequivalenter aliquod complexum propter quod falsificetur. Sed hoc non impedit propositum, quia volo quod hoc nomen ‘humanitas’ semper supponat pro illa natura creata sine inclusione tali quacumque. Et tunc patet quod minor est vera. Et tunc tamen erit conclusio falsa, nam illa natura creata nullo modo potest esse Deus. Unde de facto, quamvis homo sit Deus, tamen illa natura creata non est Deus, sicut quamvis album sit homo, tamen illa albedo inhaerens homini non est homo.
Per idem patet quod si maior accipiatur in sensu divisionis et minor in sensu compositionis, syllogismus non valet. Similiter, si subiectum propositionis acceptae in sensu divisionis supponat pro his quae contingunt, non valet syllogismus. Non enim sequitur ‘omne quod contingit esse ens, contingit creari; haec est contingens: omne ens est Deus; igitur Deum contingit creari’. Utrum autem ista propositio ‘omne ens contingit creari’ possit de virtute sermonis habere talem sensum ‘'omne quod contingit esse ens, contingit creari’ non est modo curandum, quia illa foret magis difficultas vocalis quam realis, eo quod voces sunt ad placitum. Sic igitur patet quomodo contingit arguere ex illis de contingenti in tertia figura.
Probat Aristoteles talem syllogismum in libro Priorum[3] per conversionem minoris propositionis, ut si arguatur sic ‘contingit omne b esse a; contingit omne b esse c; igitur contingit aliquod c esse a ; nam conversa minore, sic ‘contingit omne b esse et igitur contingit aliquod c esse b’ erit uniformis in prima figura, sic ‘contingit omne b esse a; contingit aliquod c esse b; igitur contingit aliquod c esse a’. Et ita talis uniformis in tertia figura de contingenti reducitur in primam figuram per conversionem,
Sed istud videtur repugnare prius dicto. Dictum est enim ƿ in praecedenti tractatu[4] quod ista de contingenti, sumpto subiecto pro eo quod est, non convertitur in illam de contingenti; igitur talis syllogismus in tertia figura non potest praedicto modo probari.
Dicendum quod Aristoteles per istam conversionem non probat nisi uniformem de de contingenti in tertia figura, subiecto utriusque praemissae accepto pro his quae contingent praecise. Et illa de contingenti, accepto subiecto praecise pro his quae contingunt, convertitur in illam de contingenti, subiecto consequentis sumpto eodem modo. Et ita probatio Aristotelis est sufficiens ad intentum suum, nec repugnat dicto meo priori.
Alii autem uniformes, de quibus dictum est quod tenent[5], non probantur illo modo. Ex dictis tamen Philosophi in illo loco[6] et in aliis partibus logicae potest elici probatio eorum.
Ad cuius evidentiam est sciendum quod propositio de contingenti potest habere triplicem sensum penes acceptionem subiecti. Potest enim subiectum accipi praecise pro his quae sunt; potest etiam accipi tam pro his quae sunt quam pro his quae contingunt; et tertio modo potest accipi praecise pro his quae contingunt. Utrum autem isti duo sensus ultimi sint de virtute sermonis vel alter tantum, et si alter tantum, quis eorum, non curo ad praesens. Tamen prius locutus sum, quando dixi uniformem valere, secundum duos primos sensus. Et tunc quando subiectum alterius, scilicet maioris, accipitur pro his quae sunt, probatur talis syllogismus per conversionem minoris in illam de inesse, sic arguendo ‘contingit omnem hominem esse album; contingit omnem hominem esse scientem; igitur contingit scientem esse album’, convertitur ista minor ‘contingit omnem hominem esse scientem’ - subiecto stante praecise pro his quae sunt - in istam ‘aliquid, quod contingit esse scientem, est homo’. Nunc autem sequitur evidenter in prima figura ‘omnem hominem contingit esse album; - subiecto supponente praecise pro his quae ƿ sunt -; aliquid, quod contingit esse scientem, est homo; igitur illiquid, quod contingit esse scientem, contingit esse album’, quae aequivalet conclusioni primi syllogismi. Et ex isto et ista proposition ‘illa de contingenti subiecto supponente praecise pro his quae sunt, convertitur in illam de inesse’, cum ista regula infallibili ‘quidquid sequitur ad consequens, sequitur ad antecedens’ patent evidenter omnes propositiones omnium aliorum.
Sed si subiectum maioris accipiatur praecise pro his quae contingent et subiectum minoris praecise pro his quae sunt, uniformis non valet. Sicut non sequitur ‘omne quod contingit esse ens, contingit creari; omne quod est ens, contingit esse creantem; igitur aliquid, quod contingit esse creantem, contingit creari’, quia si nihil esset nisi Deus, praemissae essent verae et conclusio falsa. Et si minor sumatur particulariter, praemissae de facto erunt verae et conclusio falsa. Istud tamen exemplum tantum exempli gratia adducitur. Similiter, si transponantur tales propositiones diversimode acceptae, non valet. Patet igitur quando contingit arguere ex omnibus de contingenti et quo modo.
Est etiam intelligendum quod sicut in prima figura non refert arguere ex omnibus affirmativis de contingenti et negativis, nisi quod negativus syllogismus perficitur per conversionem propositionum negativarum per oppositas qualitates, ita in tertia figura contingit arguere eodem modo ex omnibus negativis vel indifferenter ex altera, et perficiuntur tales syllogismi per conversionem per oppositas qualitates.

Notes

  1. ↑ Cf. Arist. Anal. Priora, c. 20 (39a 4 – 39b 5)
  2. ↑ Supra, Parte I, cap. 7 et 8.
  3. ↑ Aristot., Anal. Prion, I, c. 20 (39a 14-19).
  4. ↑ Supra, Parte II, c. 27, lin. 34-64.
  5. ↑ Supra, lin. 3-21.
  6. ↑ Vide hic supra, notam 1.
Retrieved from ‘http://www.logicmuseum.com/w/index.php?title=Authors/Ockham/Summa_Logicae/Book_III-1/Chapter_28&oldid=13183’