Authors/Ockham/Summa Logicae/Book III-4/Chapter 12

Latin	English
CAP. 12. DE FALLACIA CONSEQUENTIS.
Quia secundum Aristotelem fallacia consequentis est pars accidentis, ideo post fallaciam accidentis sequitur videre de fallacia consequentis.
Et est fallacia consequentis quando creditur antecedens sequi ad consequens sicut consequens sequitur ad antecedens. Ita quod causa apparentiae istius fallaciae provenit ex similitudine consequentis ad antecedens; et causa non-exsistentiae est diversitas inter antecedens et consequens.
Fit autem fallacia consequentis vel arguendo ex propositionibus quarum una sequitur ad aliam et non e converso; vel arguendo ex una condicionali ad aliam condicionalem in qua oppositum antecedentis primae condicionalis ponitur antecedens et oppositum consequentis primae condicionalis ponitur loco consequentis.
Sicut sic arguendo `si homo currit, animal currit; igitur si nullus homo currit, nullum animal currit'.
Hic enim est fallacia consequentis. Et est regula generalis pro omnibus talibus quod quando arguitur ex condicionali una ad aliam condicionalem, in qua oppositum antecedentis primae ponitur loco antecedentis et oppositum consequentis loco consequentis, est fallacia consequentis.
Et hoc propter istam regulam: quamvis aliqua consequentia sit bona, non oportet oppositum antecedentis inferre oppositum consequentis, quamvis aliquando gratia terminorum ex opposito antecedentis sequatur oppositum consequentis.
Et ideo de isto non oportet plus loqui, quia evidenter potest sciri quando iste modus accidit et quando non, scita ista regula data nunc, et scito quando est alius modus istius fallaciae. Unde sciendum est quod quandoque committitur fallacia consequentis arguendo enthymematice et quandoque arguendo ex pluribus propositionibus.
Si arguatur ex pluribus propositionibus, ad hoc quod sit consequens requiritur quod consequens inferat quamlibet propositionem positam in antecedente, et non e converso.
Et si arguatur in figura, semper simul cum hoc erit fallacia accidentis. Et universaliter quando est fallacia consequentis etiam in enthymemate, et illa consequentia reducitur in figuram debitam, si remaneat fallacia consequentis in illo discursu composito ex propositionibus dispositis in figura, erit non solum fallacia consequentis, sed etiam erit fallacia accidentis.
Et pro tanto dicit Philosophus quod consequens est pars accidentis, quia ubicumque est dispositio propositionum in figura, si sit ibi fallacia consequentis, erit etiam ibi fallacia accidentis, sed non e converso.
Unde hic est fallacia consequentis `omnis homo est animal; omnis asinus est animal; ergo omnis asinus est homo', quia utraque praemissa sequitur ex conclusione et non e converso; et est etiam hic fallacia accidentis, sicut patet per praedicta.
Sed hic `omnis homo est albus; omnis homo est visus; ergo omne visum est album' est fallacia accidentis, sed non est hic fallacia consequentis, quia conclusio nullam praemissam infert.
Et ideo falsum est quod aliqui dicunt quod semper arguendo ex omnibus affirmativis in secunda figura est facere fallaciam consequentis. Videndum est ergo de fallacia consequentis arguendo enthymematice, quo viso scietur faciliter quando generaliter est fallacia consequentis, sive arguatur ex pluribus praemissis sive non.
Unde sciendum quod ad assignandum fallaciam consequentis non sufficit dicere quod sequitur e converso et non sic. Quamvis enim ista sit generalis solutio, tamen praeter istam solutionem generalem oportet dare aliam regulam specialem quare sequitur e converso et non sic.
Et hoc est in assignando duas regulas speciales, per quarum unam declaratur quod sequitur e converso et per aliam quod non sequitur sic. Et ita generaliter in assignatione fallaciae consequentis oportet duas regulas speciales assignare et pro diversis sophismatibus oportet diversis regulis uti, de quibus aliquae gratia exempli subicientur.
Unde sciendum quod quando arguitur ab inferiori distributo ad superius distributum est fallacia consequentis.
Sicut hic est fallacia consequentis `omnis homo currit, igitur omne animal currit'. Tenet enim e converso per istam regulam `a superiori distributo ad inferius distributum est bona consequentia'; non tenet autem sic, quia ab inferiori ad superius cum distributione non valet consequentia.
Similiter quando arguitur a termino stante confuse tantum ad terminum stantem determinate, nulla variatione facta circa alios terminos, est fallacia consequentis.
Sicut hic est fallacia consequentis `omnis homo est animal, igitur al est omnis homo'. Tenet enim e converso, per istam regulam `a termino stante determinate ad terminum stantem confuse tantum, nulla variatione facta circa alios terminos, est bona consequentia', eo quod contingit ascendere ad terminum stantem confuse tantum.
Non tenet autem sic, propter istam regulam quae nunc dicta est, scilicet quod `a termino stante confuse tantum ad terminum stantem determinate non valet consequentia'. Unde per istum modum peccant omnia talia sophismata: omni parte istius continui est aliqua pars eius prius terminata, ergo aliqua pars istius continui est prius terminata omni parte istius continui; inter omne instans futurum et hoc instans est aliquod instans medium, ergo aliquod instans est medium inter omne instans futurum et hoc instans; omni quantitate potest fieri aliqua quantitas maior, igitur potest fieri aliqua quantitas maior omni quantitate; post omnem diem potest esse aliqua dies, ergo aliqua dies potest esse post omnem diem; omni parte continui potest dari aliqua pars minor, ergo aliqua pars minor omni parte continui potest dari.
In omnibus enim istis et consimilibus praedicatum in antecedente supponit confuse tantum, propter hoc quod sequitur signum mediate, et in conclusione supponit determinate, quia praecedit signum, ideo est fallacia consequentis.
<Similiter est hic>: utrumque istorum potest esse verum, <demonstratis duobus contradictoriis dubitabilibus>, ergo aliquod verum potest esse utrumque istorum. Item, arguendo a termino stante determinate vel confuse tantum ad terminum stantem confuse et distributive, est fallacia consequentis.
Sicut hic: tu ignoras aliquam propositionem, ergo tu nescis aliquam propositionem; tu dubitas aliquid, igitur tu nescis aliquid; Sortes videt non-hominem, ergo Sortes non videt hominem.
Item, quando obliquus et rectus sequuntur signum universale affirmativum, primo ponendo rectum post signum et obliquum, et post praeponendo rectum signo et obliquo, est facere fallaciam consequentis.
Sicut sic arguendo `omnem hominem videns est asinus, ergo videns omnem hominem est asinus'; quia ponatur quod quilibet asinus videat aliquem hominem et nullus asinus videat omnem hominem, tunc est antecedens verum et consequens falsum.
Item, quando alicuius universalis quaelibet singularis per se sumpta est vera, tamen simul sumpta sunt incompossibilia, et tamen quaelibet est compossibilis alteri, tunc arguendo ab universali de possibili, aequivalenti sensui compositionis, ad propositionem de possibili in qua subiectum cum eodem signo ponitur a parte praedicati, est fallacia consequentis.
Sicut sic arguendo `secundum omne signum potest continuum dividi, igitur continuum potest dividi secundum omne signum'. Nec sequitur `continuum potest dividi secundum hoc signum et continuum potest dividi secundum illud signum, et sic de singulis, ergo continuum potest dividi secundum omne signum'.
Tamen frequenter in auctoribus una talium propositionum ponitur loco alterius, quamvis de virtute sermonis non aequivaleant. Propter quod in talibus est fallacia consequentis, secundum principia Aristotelis, `omni forma potest haec materia privari, igitur haec materia potest privari omni forma'.
Per istam enim `omni forma potest haec materia privari' non denotatur nisi quod quaelibet talis sit possibilis `hac forma privatur haec materia', quacumque forma demonstrata.
Et manifestum est, secundum principia Aristotelis, quod quaelibet talis est vera. Sed per istam `haec materia potest privari omni forma' denotatur quod haec sit possibilis `haec materia est privata omni forma'.
Sed haec est impossibilis, secundum principia Aristotelis. Similiter hic est fallacia consequentis `in omni instanti futuro potest iste peccare, --- demonstrato aliquo qui nunc est sub actu meritorio ---, igitur iste potest peccare in omni instanti futuro'.
Nam antecedens est verum et consequens falsum, eo quod non est dare ultimum rei permanentis in esse, et per consequens si iste actus meritorius est, erit post hoc instans. Similiter hic est fallacia consequentis `ante omne instans futurum potest Sortes non esse, ergo Sortes potest non esse ante omne instans futurum'.
Item, quando aliqua propositio modalis non potest converti transponendo praecise terminos sequentes et praecedentes verbum vel verba, arguendo a tali modali indefinita vel universali ad conversam singularem vel ei aequivalentem est fallacia consequentis quantum est ex forma arguendi, quamvis in aliquibus terminis teneat.
Propter quod in talibus est fallacia consequentis `actum meritorium potest Deus facere se solo, ergo Deus se solo potest facere actum meritorium'. Verumtamen sciendum est quod in omnibus praedictis potest assignari fallacia figurae dictionis.
Multae aliae regulae possent dari deservientes isti fallaciae. Sed sciendum est quod ad sciendum generaliter quando est fallacia consequentis et quando non, oportet scire omnes regulas, datas prius, deservientes consequentiis, et universaliter omnes quae possunt deservire cuicumque enthymemati. Et ideo nisi sciantur omnes regulae consequentiarum non potest universaliter sciri quando est ista fallacia et quando non accidit huiusmodi fallacia.