Authors/Ps-Aquinas/Summa Totius Logicae/TRACTATUS 8/Caput 4

Latin	English
CAPUT 4
Deinde dicitur quod demonstratio procedit ex his quae sunt per se et non per accidens.
Sciendum quod in demonstratione affirmativa potissima medium est definitio subiecti simul sumpta cum definitione passionis.
Unde in maiori propositione passio praedicatur de definitione subiecti, in qua exprimuntur principia ipsius passionis. Ut enim in primo tractatu dictum est, subiectum comparatur ad primam passionem non solum in ratione causae materialis, sed etiam in ratione causae efficientis. Definitio ergo subiecti simul sumpta cum definitione passionis, exprimit causam efficientem ipsius passionis immediatam et necessariam. Hic autem est quartus modus dicendi per se, ut supra dictum est. In minori autem propositione praedicatur definitio de subiecto, et hic est primus modus dicendi per se. In conclusione vero praedicatur propria passio de suo subiecto, et hic est secundus modus dicendi per se.
Verbi gratia, si vellemus demonstrare quod omnis quaternarius numerus est par, sic fit. Omnis multitudo mensurata per unum, cuius per se non est medium, est par. Sed omnis quaternarius numerus est talis multitudo. Ergo omnis quaternarius numerus est par. Hic subiectum est quaternarius numerus; passio vero eius est par, seu paritas: medium vero quod fuit sumptum, dicit definitionem numeri, quae est multitudo mensurata per unum; et dicit definitionem paris, quia paris secundum se non est medium. In minori propositione passio praedicatur de definitione subiecti, in qua exprimitur definitio sua; et sic est quartus modus dicendi per se. In minori propositione definitio subiecti praedicatur de suo subiecto, et sic est primus modus dicendi per se. In conclusione vero praedicatur propria passio de suo subiecto, et est secundus modus dicendi per se.
Patet ergo quod demonstratio procedit ex his quae sunt per se. Ratio communis huius fit sic: syllogismus qui procedit ex necessariis, non procedit ex his quae sunt per accidens, sed ex his quae sunt per se. Sed, ut dictum est, demonstratio procedit ex necessariis. Ergo demonstratio procedit ex his quae sunt per se.